हरेक खेलाडीको सपना हुन्छ, खेल क्षेत्रमा लागेर देशका लागि खेल्ने । देशको झण्डा अङ्कित जर्सी छातीमा टाँसेर देशको शान उँचो बनाउने ।
तर, खेल्छु भनेर मात्र नहुने रैछ ।
खेल्नका लागि ब्यवस्थापन र वातावरण चाहिदो रहेछ । वातावरण बनाउन कहिले काहिँ खेललाई बिर्सनु पर्ने रहेछ । यस्तै भयो एन्फा प्रवक्ता किरण राईको जीवनमा ।
सानै उमेरबाट देशका लागि खेल्ने उत्कृष्ट खेलाडी बन्छु भनेर सपना पालेका किरणलाई उत्कृष्ट खेल पस्कन भन्दा पनि खेल्नका लागि उत्कृष्ट वातावरण बनाउने बाध्यता आईलाग्यो । कुनै समय नगरदेखि जिल्लासम्म उत्कृष्ट खेलाडीमा उनले पहिचान बनाएका थिए ।
उदयपुर जिल्लाको त्रियुगा नगरपालिका गाईघाटमा जन्मिएका किरण सानै उमेरबाट खेलकुदका पारखी हुन् । स्कुलस्तरमा उनी कराँते खेलाडी थिए । कराँते खेल उनको दैनिकी बन्न सकेन । सुरुको बर्ष कराँते खेलेका उनी दोस्रो बर्षबाट फुटबल खेल्न थाले । फुटबल करियरलाई अगाडी बढाउने योजना बनाए ।
विस्तारै फुटबल उनको नशा बन्यो । स्कुल, कलेज, क्षेत्र, जिल्ला हुँदै उनी राष्ट्रिय स्तरको खेलाडीसम्म पुगेका थिए । त्यस समय किरण स्ट्राईकरको भुमिकामा खेल्थे । उनका सहकर्मी उपेन्द्रमान सिंह र बालगोपाल महर्जनले पछि गएर राष्ट्रिय फुटबल टिमबाट ठुलै नाम कमाए । उनै उपेन्द्र अहिले एन्फामा उपाध्यक्ष छन्, महर्जन राष्ट्रिय टिमको मुख्य प्रशिक्षक ।
फुटबल खेल्दै थिए, त्यो समय जिल्लामा फुटबल संघ थिएन । जिल्लामा फुटबल गतिविधि अघि बढाउन फुटबल संघ आवश्यकता पर्यो । बिस २०५४ सालमा जिल्ला फुटबल संघको स्थापना गर्न उनले नेतृत्वदायी भुमिका खले । सपना राष्ट्रिय खेलाडी बन्ने थियो, बाध्यता जिल्ला फुटबल संघको अध्यक्ष बन्नुपर्ने आईलाग्यो । र, उनी अध्यक्षमा निर्वाचित भए ।
अध्यक्षनै भएपनि केही समय उनी खेलमै रमाए तर गरिमामय पदमा बसेर खेल्न र खेलाउन नमिल्ने अवस्था बन्यो । त्यो वातावरणले समेत दिएन । त्यसपछि जिल्ला संघमा रहेर फुटबलका गतिविधि अघि बढाए । किरणले त्यहाँ १२ बर्ष नेतृत्वमा रहेर काम गरे । एक बर्ष एन्फाको केन्द्रिय कार्यसमितिमा रहेर काम गरे । त्यसपछि चार बर्ष सहायक महासचिव रहेर काम गरे । करिब ८ बर्ष केन्द्रमा रहेर फुटबल गतिविधिमा सक्रिय रहेका किरण अहिले एन्फा प्रवक्ताको जिम्मेवारीमा छन् ।
सपना फुटबल खेल्ने थियो । समयले उनलाई व्यबस्थापकीय जिम्मेवारी दियो । जिल्ला फुटबल संघको अध्यक्ष नहुँदा फुटबल संघनै स्थापना नहुने अवस्था आयो । अनि उनले फुटबल खेलाडी भन्दा व्यवस्थापकीय भुमिका निर्वाह गर्न थाले ।
त्यो समय एन्फाको केन्द्रिय राजनीतिमा गणेश थापा र गीता राणाबीचको विवाद उत्कर्षमा थियो । जिल्ला संघले दुई कित्तामा बाँडिएका थिए । तत्कालिन सरकार, राखेपले थापाको कमिटिलाई हस्तक्षप गरेर राणालाई नेतृत्वमा ल्याएको थियो । त्यो समय किरण प्रजातान्त्रिक कांग्रेस तरुण दलको नगर अध्यक्ष थिए । पछि जिल्ला अध्यक्ष भए ।
गणेश थापा छुट्टै पार्टीका थिए, किरण कांग्रेसमा क्रियाशिल थिए । जो फुटबल संघ सम्बन्धित छ, जसले फुटबलमा काम गर्छ, त्यसले फुटबल चलाउनुपर्छ भन्ने किरणको मत थियो । उनले पार्टीको नियम उल्लंघन गरेर गणेश थापालाई समर्थन जनाउने निर्णय गरे ।
त्यसको असर पार्टीमा पर्यो, उनलाई पार्टीमा बसेर काम गर्ने वाताबरण मिलेन । उनले पार्टी परित्याग गरे ।
करिब दुई दशकको यात्रामा फुटबललाई उनले केही दिए, उनलाई पनि फुटबलले केही दियो । फुटबल खेलेर केही गुमाउन परेन, बरु केही दिन सके । आफु भित्रको क्षमता देखाए । कुलतमा लागेनन्, अनुशासित बनेर हिडे ।
‘मेरो शरिर हेर्नुस्, यहि हो मैले पाएको ।’ हँसिला मिजासका किरण भन्छन्, ‘ज्यान फिट छ । सामाजिक कार्यमा आफुलाई चिनाउन सफल रहे । फुटबलबाट समाजमा नाम र परिचय पाए ।’
‘फुटलबलाई मैले जति समय दिए । जति काम गर्न सके । फुटबलले मलाई जुन परिचय दियो, यसमा मलाई गर्व छ ।’ उनी थप्छन् ।
युवराज लामा राखेपका सदस्य सचिव थिए । नेकपा माओवादीको कोटामा किरण चार वर्षको लागि पूर्वान्चल क्षेत्रिय खेलकुद विकास समितिका अध्यक्ष बने ।
सदस्य सचिवले सहयोग गरे, किरणले राम्रो काम गर्ने मौका पाए । पूर्वान्चलको धेरै खेलकुद पूर्वाधार विकास गर्न किरण सफल भए ।
त्यहिं समय धरान र इटहरीमा रंगशाला बनाउने काम अघि बढ्यो । उदयपुरको गाईघाटको थरुहट उदयपुर रंगशाला उनकै पहलमा बन्यो । किरणकै पालाबाट पुर्वान्चलको १६ वटै जिल्लाको पूर्वाधार निर्माणले तीव्रता पाएको थियो ।
उनको एउटा मान्यता छ, ‘फुटबलमा सधै एउटै पदमा बसिराख्नु पर्छ भत्रे छैन । थोरै समय बसेर पनि धेरै काम कार्य गर्न सकिन्छ । पदमा बस्नु मात्रै ठुला कुरा हैन ।’
‘फुटबलसंग सम्बन्धित व्यक्तिले ठिक मानेसम्म यही रहन्छु । जुन दिन छोड्नपर्ने दिन आउछ, त्यो दिन सजिलै छोड्न तयार छु,’ उनी थप्छन्, ‘फुटबलमा धेरै पद छ, तर काम गर्न सक्नुपर्छ । नेपाली फुटबलका लागि त्याग गर्न म सधै तयार छु । तर नेपाली फुटबलबाट टाढा जान सक्दिन ।’
कसरी कर्मा छिरिङसँग सहकार्य भयो ?
ब्यक्तिगत रुपमा उनको कोहीसंग तिक्तता छैन, उनी फरक मत सैद्धान्तिक र नीतिगत हुन्छन् । जो राम्रो काम गर्न खोज्छ, उनी त्यसैको पक्षमा हुन्छन् ।
६०–६६ को कुरा हो । गणेश थापा अध्यक्ष पदमा हुँदा कर्मा छिरिङ उपाध्यक्ष र किरण राई सदस्य थिए । किरण उपाध्यक्ष शेर्पासंग सहकार्य गर्दै आईरहेका थिए । त्यो समयबाट अध्यक्ष थापाविरुद्ध एन्फाभित्र विद्रोह सुरु भयो ।
कर्मामा जायज मागमा किरणले साथ दिए । तर त्यस समयमा समेत किरणले दुवै पक्षलाई राखेर समस्याको समाधान गर्न कोशिश नगरेका होईनन् । तर उनको जोर चलेन ।
निकास खोज्न प्रयत्न गरे, खेर गयो । विस्तारै विश्व फुटबल महासंघ फिफाले गणेश थापालाई कारबाही गर्यो । लगत्तै एन्फाको निर्वाचन हुने तय भयो । चुनावमा एक छान्ने अवस्था बन्यो । फुटबल विकासमा जसले काम गर्छ, त्यसलाई साथ दिने निर्णय रहे । त्यसपछि परिवर्तनको पक्षमा रहेर काम अघि बढाए ।
किरणको दाबी छ, कुनै व्यक्तिगत स्वार्थ बोकेर उनी कसैसंग नजिक र टाढा भएका होईनन् । ‘सामुहिक एजेण्डामा सहमती भएर एकता भएको हो,’ उनी भन्छन्, ‘म आफै गलत भए भने एन्फामा मेरो स्थान रहँदैन । अध्यक्ष शेर्पा अथवा कुनै पदाधिकारी गलत स्थानमा गएको खण्डमा सहयोग भन्ने हुदैन ।’
फुटबलसंगै पार्टीगत राजनीतिमा उनी सक्रिय छन् । गएको स्थानीय चुनावमा उनी त्रियुगा नगरपालिकामा मेयरका नेकपा माओवादीबाट उम्मेदवार थिए, पराजित भए । पार्टी एकतापछि जिल्ला कमिटिमा उनको नाम सिफारिस भएको छ ।
विद्यार्थी राजनीतिसंगै उनी पार्टी राजनीतिमा आए । संगै फुटबलको कर्मलाई अघि बढाए । उनको एउटा मान्यता छ, फुटबलमा राजनीति गर्नुहुदैन । मैदानमा आफुलाई प्रमाणित भएको ब्यक्ति टोलीमा पर्नुपर्छ । जसले राम्रो काम गर्छ, त्यसले कमिटिमा बसेर काम गर्नुपर्छ । जुन राजनीतिक आस्थामा आबद्ध भएपनि फुटबललाई बिशुद्द फरक राख्नपर्छ । करिब ५ महिना एन्फाको बागडोर समालेर बसेर किरणले नेपाली फुटबलको विकासलाई कसरी हेरेका छन् त ?
‘नेपाली फुटबल शुन्यबाट सुरु भएको छ ।’ उनी भन्छन्, ‘हाम्रो लक्ष्य साफ कसरी जित्ने भन्ने हो । दक्षिण एसियाली राष्ट्रमा कसरी बलियो बन्ने भन्ने हो ।’
फुटबललाई व्यवसायीकरण गर्ने दिशातर्फ एन्फाले सोचिरहेको किरणको दाबी छ ।
‘काम अघि बढेको छ । नेपालमा फुटबलमा पुर्वाधार एकदमै कम छ । त्यसैले अहिले एन्फाबाट फिफा, एएफसी र नेपाल सरकारसंग तिव्र रुपमा कुरा अघि बढिरहेको छ ।’ उनी भन्छन्, ‘हामी हाम्रो कार्यकालमा ऐतिहासिक फड्को मार्ने प्रतिबद्धता साथ अघि बढेका छौ ।’
-1746894755.jpeg)
