काठमाडौं । दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा महिला फुटबलको सुरुवात भएको धेरै भएको छैन ।
अझ भनौ महिला फुटबलको इतिहास धेरै लामो छैन । सन् १९८४ बाट सुरु भएको सागको १३ औं संस्करण नजिकै आईपुग्दा महिला फुटबल जम्मा दुईपटक आयोजना भयो ।
सन् १९८४ सालमा पहिलो पटक तत्कालिन सदस्य सचिव शरदचन्द्र शाहको अवधारणामा सुरु भएको साग आयोजनाको अवसर ‘अल्फावेट’को रुपमा बंगलादेशले पाएको थियो ।
तर उसले पुर्वाधारको समस्या देखायो । त्यसपछि पहिलो संस्करणको साग नेपालमै भयो । सुरुवाती संस्करणमै फुटबलको सहभागीता निश्चित गरियो । तर पुरुष स्पर्धामात्र समावेश गरियो ।
महिला फुटबल धेरै पछि मात्र सुुरु भयो । साग सुरुवातको ३२ बर्षपछि नेपालले तेस्रो पटक महिला फुटबलमा सहभागिता जनाउँदैछ ।
१३ औं सागको महिला फुटबल पोखरामा हुँदैछ । तयारी समेत पोखरामै भईरहेको छ ।
पोखरा रंगशाला बन्ने क्रममा छ । मैदानको दुबो बिग्रिएर बनाउन सकिने अवस्थामै छैन । प्यारापिट र सेन्थेटिक ट्रयाक बन्नै बाँकी छ । अपुरो रंगशालाको काम देखेर महिला फुटबल टिमका मुख्य प्रशिक्षक हरि खड्का भने चिन्तित छन् ।
महिला टिमले खेल हुने मैदानमा तयारी गर्न पाएका छैनन् । प्रशिक्षक खड्का खेल हुनु केही दिनअघि मात्र भएपनि मैदानमा खेलाडीलाई अभ्यास गराउन चाहन्थे ।
इतिहास
सागको ३२ वर्षको ईतिहासमा जम्मा दुई पटक महिला फुटबलले सहभागीता जनाएको छ । बंगलादेशको राजधानी ढाकामा भएको ११ औं सागमा पहिलो पटक महिला फुटबल राखिएको थियो । २०१६ मा भारतको सिलोङ्ग र गुहावटीमा भएको १२ औं सागमा महिला फुटबल दोस्रो पटक राखिएको थियो ।
दुवै संस्करणमा नेपाल उपविजेतामा सिमित रह्यो । दुवै पटक नेपाल फाईनलमा भारतसंग पराजित भएको थियो ।
पहिलो पटक ढाकामा ३–१ ले भारतसंग हारेको नेपाल सिलोङ्गमा २–१ गोल अन्तरले पराजित भएको थियो ।
तयारी
हरि खड्काको नेतृत्वमा रहेको महिला फुटलब टिमले सागको तयारी साउनको दोस्रो साताबाट सुरु गरेको थियो ।
सुरुवातमा ४२ खेलाडीले प्रशिक्षण सुरु गरेका थिए । सातदोबाटोस्थित एन्फा टेक्निकल सेन्टरमा तयारी सुरु गरेको महिला टिम भदौको तेस्रो साता कीर्गिस्तानमा भएको नादेझ्दा कपमा सहभागीता जनाएको थियो । १८ खेलाडी सम्मिलित नेपाली टिम प्रतियोगितामा उपविजेता बन्यो ।
त्यसपछि स्वदेश फर्किएको टिमले पोखरामा तयारी गरिरहेको छ ।
मुख्य प्रशिक्षक हरिले केहि साता अघि मात्रै निरु थापाको नेतृत्वमा २० सदस्यीय खेलाडीको घोषणा गरेका छन् ।
‘तयारी राम्रो भएको छ । पछिल्लो समय कीर्गीस्तानमा प्रतियोगिता खेल्यौं । कमी कमजोरीलाई सुधार गरेको छौं ।’ उनी भन्छन् ।
सावित्रा भण्डारी अर्थात साम्बा, दक्षिण एसियाकै सर्वोकृष्ट महिला फरवार्ड नेपाली टिममा रहनु नेपालका लागि फाईदाको बिषय हो । सावित्रा मैदानमा हुने बित्तिकै नेपालको आक्रमण लाईन बलियो देखिन्छ ।
पुर्व कप्तान अनु लामाको सर्बाधिक गोल (३५) बराबरी गरेकी सावित्रा टिममा रहनु नेपालका लागि सबल पक्ष हो । जुन कुरा प्रशिक्षक खड्का सहर्ष स्विकार्छन् ।
‘सावित्रा हुनु धेरै राम्रो कुरा हो । जसले गर्दा विपक्षीलाई दबाब दिन धेरै सहज हुन्छ । अनिता पनि पछिल्लो समय भारतमा गएर खेलेका कारण केहि सहज पक्कै हुनेछ ।’ खड्का भन्छन् ।
पछिल्लो भारतीय आईलिग विजेता सेथु क्लबमा सावित्रा र अनिता बस्नेतले खेलेका थिए । उनीहरुले पहिलो पटक भारतीय खेलाडीलाई नजिकबाट नियाल्ने अवसर पाएका थिए ।
भारतको अनुभवले सागमो फाईनलमा भारतविरुद्व भिड्दै गर्दा नेपाललाई रणनीति बनाउन केही सहज पक्कै हुनेछ । उपाधिका लागि लामो समय तड्पिएको महिला फुटबलले नयाँ ईतिहास रच्न सक्नेछ ।
चुनौती
नेपालको महिला फुटबलको सदाको चुनौतीनै भारत हो । सन् २०१० र १६ दुवै संस्करण नेपाली टिम भारतसँग फाइनलमा चुक्न पुग्यो ।
सुरुवाती गोल गरेपनि नेपाली टिम भारतसँग पराजित हुँदै आईरहेको छ । पछिल्लो समय महिला फुटबलमा ठुलो लगानी गरेको बंगलादेश पनि नेपाली टिमको लागि चुनौती बन्न सक्छ ।
‘मुख्य चुनौती भनेको भारत हो । यसअघि पनि भारतसँग पराजित भएका छौं ।’ प्रशिक्षक खड्का थप्छन्, ‘बंगलादेश पनि पछिल्लो समय राम्रो भैरहेको छ । सबै टिमलाई सम्मान गरेर अगाडि बढ्छौं ।’
पदकको आशा
मुख्य प्रशिक्षक खड्का पहिलो पटक महिला फुटबल टिमलाई स्वर्ण पदक जिताउने लक्ष्यका साथ तयारी गरिरहेको बताउँछन् । घरेलु भूमीमा हुने सागमा महिला टिमलाई स्वर्ण जिताउन आफु तयार रहेको उनले खेलपाटीलाई बताए ।
‘यस पटक घरेलु मैदानमा स्वर्ण पदकका लागि खेल्छौं । खेलाडी पनि तयार छन् । खेलाडीको स्तर उच्च छ । फिटनेशमा पनि खेलाडी पुर्ण तयार रहेकाले स्वर्ण पदकका लागि खेल्छौ ।’ उनले थपे ।
नेपाली टिम :
गोलरक्षक - एन्जिला तुम्बाप्पो सुब्बा, अन्जना राना मगर, उषा नाथ
डिफेन्डर - गिता राना, पुनम जर्घा मगर, अमृता जैशी, हिरा कुमारी भुजेल, कबिता धिमाल, मन माया लिम्बु, पुजा राना
मिडफिल्डर - रेनुका नगरकोटी, दिपा राई, सरु लिम्बु, इन्दिरा राई, अनिता बस्नेत, मञ्जली कुमरी योञ्जन, बिमला चौधरी
स्ट्राइरक - सावित्रा भण्डारी, अनिता केसी, निरु थापा (कप्तान)
