लेग स्पिनकी नयाँ प्रतिभा

काठमाडौं । अफ स्पिनर बलिङ गर्दै आएकी लक्ष्मी साउँद, हप्ता दिन अघि सम्पन्न ललितपुर मेयर महिला टी–ट्वान्टी क्रिकेट प्रतियोगितामा आफ्नो बलिङ स्टाइल परिवर्तन गर्ने मनसायमा थिइन् ।

दाङमा सम्पन्न प्रधानमन्त्री कप क्रिकेटसम्म अफ स्पिन बलिङ गरेकी उनले मेयस कपमा भने आफ्नो बलिङ स्टाइल परिवर्तन गर्नेमा पक्का थिइन् । तर, पहिलो खेलमा उनी बेन्चमै सिमित हुन पुगिन् ।

ललितपुर मेयर–११ विरुद्ध सुदूरपश्चिम प्रदेशले ७ विकेटको जित निकाल्दा लक्ष्मी बेन्चै सिमित रहिन् । टिमको दोस्रो खेलमा सुरुवाती एघारमा परिन् । एपीएफविरुद्ध उनले तीन ओभर बलिङ गर्दा २२ रन खर्चिन, विकेट लिन भने सकिनन् ।

रुविना क्षेत्रीको कप्तानीमा रहेको प्रदेश–१ विरद्ध उनले फेरी खेल्ने मौका पाइन् । आफ्नो बलिङ स्टाइल अफ स्पिनबाट लेग स्पिनमा परिवर्तन गर्दै १३ औं ओभरमा बलिङ गर्न आइन् । पहिलो ओभरमा ३ रन दिँदा कुनै विकेट लिन सकिनन् ।

उनी १५ औं ओभरमा फेरी व्यक्तिगत दोस्रो ओभर बलिङ गर्न आइन् । उनले दोस्रो ओभरमा ८ रन खर्चदा एक विकेट लिइन् । तेस्रो ओभरमा विना विकेट ६ रन खर्चिन् । त्यसपछि उनी आफ्नो स्पेलको अन्तिम ओभर लिँदै १९ औं ओभरमा बलिङ गर्न आइन् । पहिलो बलमा १ रन दिँदा दोस्रो बल डट र तेस्रो बल वाइड फालिन् ।

तेस्रो बल पुनः फाल्दा उनले कप्तान रितु कनौजियाको हातबाट सबमन राईलाई क्याच आउट गराइन् । चौथो बलमा स्मृती कटुवाललाई एलबीडब्लु आउट गरेकी उनले पाँचौ बलमा कविता कुँवरको हातबाट ज्योती दनवारलाई क्याच आउट गर्दै ह्याट्रिक पुरा गरिन् । उनले ३ दशमलव ५ ओभर बलिङ गर्दै ह्याट्रिक सहित ४ विकेट लिइन् ।

‘पहिलो खेलमा बेन्चमा थिए । दोस्रो खेलमा अवसर पाए । तर, दोस्रो खेलमा विकेट लिन सकिन । तर, प्रदेश–१ विरुद्ध ह्याट्रिक विकेट लिए ।’ उनले ह्याट्रिको खुुसी साटिन्, ‘त्यसपछिको खेलमा पनि झन्डै ह्याट्रिक गर्न लागेको थिए । तर, तेस्रो बल डट हुन पुग्यो । मैले त्यो खेलमा पनि ओभर ह्याट्रिक सहित चार विकेट भने लिएको थिए ।’

लक्ष्मी मेयर कप क्रिकेटको दुई खेलमा प्लेयर अफ दि म्यान समेत बनिन् । उनले मेयर कपका चार खेल खेल्दै ८ विकेट लिइन् । उनले भनिन्, ‘यसअघि एकै प्रतियोगितामा यति धेरै विकेट लिएको थिएन । यहाँ आएर लेग स्पिनर गर्दा ८ विकेट लिए । मैले लेग स्पिनर गर्ने राम्रो निर्णय गरेको रहेछु भन्ने लाग्छ । अब म लेग स्पिनर नै गर्छु ।’

उनले क्रिकेटमा आफ्नो करियरको सुरुवात अफ स्पिनरको रुपमा गरेकी थिईन् । अफ स्पिनरमा उनले आफ्नो प्रदर्शनमा कमि आएको महशुस गरेपछि लेग स्पिनरको रुपमा बलिङ सुरु गरिन् । उनले पहिलो पटक ललितपुर मेयर कपमा लेग स्पिनर बलिङ गरेकी हुन् ।

‘गुरु र दाईहरुले पनि पहिला लेग स्पिन राम्रो छ, लेग स्पिन बल फाल भन्नु हुन्थ्यो । तर, मैले आफ्नो मात्रै सुने ।’ उनले भनिन्, ‘दाङमा भएको पीएम कपपछि भारतमा गएर लेग स्पिनर सिके । त्यहाँ एक महिनाको टुरमा खेलेका खेलहरुमा मैले लेग स्पिनरनै गरे ।’

उनी राइजिङ क्रिकेट वुमन्स (आरसीडब्लु) को सहकार्यमा एक महिनाको प्रशिक्षण टुरमा भारत पुगेकी थिइन् । आरसीडब्लुले प्रत्येक वर्ष सम्भावना बोकेका पाँच नयाँ र युवा खेलाडीलाई भारतमा टुर लैजाने गर्दछ । यस वर्ष लक्ष्मी टोलीमा अटाएकी थिइन् ।

उनले भारत टुरमा लेग स्पिनर गरेको पहिलो खेलमा ६ विकेट लिएको बताइन् । जुन उनको एकै खेलमा लिएको सर्वाधिक विकेट पनि हो ।

डान्सरलाई क्रिकेटको तल

डान्सर भएकाले पनि होला, लक्ष्मी साउँदलाई खेलकुदप्रति त्यस्तो चासो थिएन । बरु टेलिभिजनमा देखिने डान्स र रेडियोमा बज्ने गितले उनलाई डान्सर बनाएको थियो । उनी गित सुन्ने वित्तिकै डान्स गर्न सुरु गरिहाल्थिन् ।

घरबाट करिब पाँच सय मिटर पर क्रिकेटको प्रशिक्षण हुन्छ भन्ने उनलाई थाहा थियो । क्रिकेटको सहर धनगढी भनेर चिनिदाँ समेत लक्ष्मीले क्रिकेटलाई चिनेकी थिईनन् ।
सुदूरपश्चिम एकेडेमीमा बीबीएस प्रथम वर्षमा अध्यनरत उनी धनगढीको रातो पुलस्थित नाट्टेश्वरी डान्स क्लबमा डान्सर सिक्ने गर्थिन् । उनी धनगढीमा भएको एएनडी डान्सिङ प्रतियोगितामा फाइनलसम्म पुगेकी थिईन् । तर, उनको भाग्यमा क्रिकेटर बन्नु लेखेको रहेछ ।

डान्सर भएकाले उनको शरिरमा लचकता थियो । उनी फिटनेसमा राम्रो थिइन् । तर, उनलाई क्रिकेटको ब्याट र बलनै समात्न आउँदैन थियो । उनी आफ्नो जेठो दिदी कमला साउँदको सुझावमा क्रिकेट सिक्न रंगशालासम्म पुगेकी थिइन् ।

‘सुरुमा मलाई क्रिकेट भन्ने केही थाहा थिएन । जेठी दिदीलाई क्रिकेटबारेमा थाहा रहेछ । उहाँलेनै मलाई क्रिकेट खेल राम्रो हुन्छ भन्नु भयो ।’ उनले भनिन्, ‘दिदीले भन्न थालेपछि क्रिकेट सिक्न त गए । तर, क्रिकेटमा मेरो कुनै लक्ष्य नै बनेको थिएन ।’

परिवारमा सबैजना मोटा भएकाले फिटनेस मात्रै भएपनि हुन्छ भनेर उनले दिदीको प्रस्ताव स्वीकारिन् । उनले आफु व्यवसायीक खेलाडी बन्छु भन्ने नसोचेको बताइन् । उनी घुम्न र दैनिक भत्ताको लोभमा क्रिकेटले तानेको सुनाउँछिन् ।

‘सुनेको थिए, क्रिकेट खेल्यो भने घुम्न जान पाइन्छ । घुमेको पनि भत्ता पाइन्छ । बच्चा बेलामा घुम्न, रमाइलो गर्न पाए पुग्ने ।’ उनले भनिन्, ‘रुवी पोदार क्रिकेट खेल्न बाहिर गैरहने । त्यसैले पनि क्रिकेट खेल भन्ने लाग्यो ।’

दिदीको अनुरोधमा उनले कैलाली जिल्ला क्रिकेट संघ (केडीसीए) मा क्रिकेट सिक्न सुरु गरिन् । त्यसपछि उनको धनगढी रंशाला जाने आउने क्रम सुरु भयो ।

‘मैले सुरु गर्दा केडीसीएमा चार–पाँच जना सिनियर दाई दिदीहरु थिए । एक–दुई जना बहिनी पनि थिए ।’ उनले भनिन्, ‘म डान्सर भएकाले फिटनेसमा समस्या भएन । खेलाडी भइसकेपछि अनुशासन पनि महत्वपूर्ण हुन्छ भन्ने विषय थाहा पाए । यसै क्रममा क्रिकेटको सामान्य ज्ञान लिए । बल समात्न र फिल्डिङ गर्न सिके । अनि क्रिकेटको तल बस्न थाल्यो ।’

क्रिकेट सुरु गर्न थालेपछि उनले डान्स छोडिन् । तर, डान्स उनको बालापनको रहर भएकाले सुरुमा चटक्कै छोड्न गाह्रो भएको बताइन् । डान्सभन्दा क्रिकेटमा भविष्य रहेको भन्ने गुरुसँगको सल्लाहमा उनले डान्स छोडेको बताइन् ।

किपिङ गर्न मन पराउने बलर

क्रिकेटको सामान्य ज्ञान पाइसकेपछि लक्ष्मीलाई विकेट किपिङ र ब्याटिङ गर्न मन पथ्र्यो । तर, उनले खेलमा ब्याटिङ गर्न पाए पनि किपिङ गर्ने अवसर भने पाइनन् । केडीसीएको नेटमा प्रशिक्षण गर्ने क्रममा उनले गरेको बलले निकै टर्न लियो । त्यसपछि उनलाई प्रशिक्षकले बलिङमा जोड दिए ।

‘क्रिकेटको सामान्य ज्ञानपछि मलाई विकेट किपिङ र ब्याटिङ गर्न मन पथ्र्यो । तर, प्रशिक्षणका दौरान मैले बलिङ गर्दा हात घुमाए । मेरो हात घुमेको देख्दा प्रशिक्षकले हात राम्रो घुम्दो रहेछ भनेर बलिङमा केन्द्रित गर्नुभयो ।’ उनले धनगढी रंगशालाको त्यो नेट सम्झिन्, ‘दाईहरुले हाइट पनि छैन् । अब स्पिनर बन्नु पर्छ भन्नु भयो । अनि सधैको अभ्यासमा बलिङमा जोड दिन थाले ।’
त्यसपछि उनले २०७४ सालमा धनगढीको फाप्ला क्रिकेट मैदानमा भएको प्रधानममन्त्री कप महिला क्रिकेटबाट राष्ट्रिय प्रतियोगितामा डेब्यु गरिन् । सुदुरपश्चिम प्रदेशको प्रतिनिधित्व गर्दै राष्ट्रिय प्रतियोगितामा डेब्यु गरेकी उनले डेब्यु खेलमै प्लेयर अफ दि म्याच बनेकी थिइन् । उनी प्रतियोगिताको राइजिङ प्लेयर समेत चुनिईन् ।

‘त्यसपछि मलाई महशुस भयो कि मलाई किपिङ र ब्याटिङ जे मनपरे पनि म बलिङमा खास रहेछु । अनि बलिङलाई नै आफ्नो पहिलो प्राथमिकतामा राखे । तर, किपिङ र ब्याटिङ पनि गर्न सक्ने विश्वास चाँही छ ।’ उनले हाँस्दै भनिन् ।

उनले त्यसपछिका कुनै पनि राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्न छोडिनन् । उनीले २०७४ पछि सबै जासो राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगितामा सुदूरपश्चिम प्रदेशको मुख्य खेलाडीको रुपमा टोलीमा रहँदै आएकी छिन् ।
उनले पछिल्लो संस्करणको पीएम कपका तीन खेलमा मात्र ३ ओभर बलिङ गर्दा २ विकेट लिएकी थिइन् ।

राष्ट्रिय टोलीमा डेब्यु

गत वर्ष काठमाडौंमा आयोजना भएको वमेन्स क्रिकेट लिग (डब्लुसीएल) मा उनले क्याट क्वीन्सबाट फ्रेन्चाईज क्रिकेट खेलिन् । डब्लुसीएलमा उनको उत्कृष्ट प्रदर्शन रहेपछि क्यानले लक्ष्मीलाई यू–१९ राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीको बन्द प्रशिक्षणमा डाँक्यो ।

क्याम्पमा पनि उनले राम्रो गरेपछि उनी सन् २०१९ मा चीनको सांघाईमा आयोजना हुने बी एण्ड आर यू–१९ महिला टी–ट्वान्टी प्रतियोगिताका लागि टोलीमा समावेश भइन् । उनले त्यही प्रतियोगिताबाट उमेर समूहमा डेब्यु गर्दै राष्ट्रिय टोलीको जर्सी लगाईन् ।

उनले थाइल्यान्डविरुद्ध उमेर समूह खेलमा डेब्यु गर्दै दुई विकेट लिएकी थिइन् । उनले सो प्रतियोगितको चार खेलमा ४ विकेट लिइन् ।

उनी राष्ट्रिय टोलीको सिनियर क्याम्पमा पनि परेकी थिईन् । तर, अन्तिममा अटाइनन् । उनले सिनियर टोलीको क्याम्पले क्रिकेटप्रतिको भावनालाई झनै माथी पुर्याएको बताइन् ।
‘एक पटक सिनियर टोलीको क्याम्पमा परेको छु । सिनियर क्याम्पले मलाई झनै क्रिकेट खेल्नु पर्छ भन्ने भावनाको विकास गर्यो । सिनियर खेलाडीहरुसँग क्याम्पमा थप क्रिकेटको वातावरण बुझ्ने अवसर पाए । तर, सिनियर टोलीमा पर्न सकिन ।’ उनले भनिन् ।

अबको लक्ष्य

लक्ष्मीले क्रिकेट खेल्न थालेको धेरै भएको छैन । तर, उनले छोटो समयमा ठुलो सफलता हासिल गरिसकेकी छिन् । क्रिकेट सिक्न सुरु गरेको एक वर्षमै राष्ट्रिय प्रतियोगितामा डेब्यु गरेकी उनले राष्ट्रिय टोलीको उमेर समूहबाट खेलिसकेकी छन् । उनले अबको लक्ष्य सिनियर टोलीमा स्थान बनाउनु रहेको बताइन् ।

‘उमेर समूहको राष्ट्रिय टोलीबाट खेलिसकेछ । अब सिनियर टोलीमा स्थान बनाउनु हो ।’ उनले भनिन्, ‘सिनियरमा स्थान बनाउनु पहिलो चुनौती हो । त्यसपछि मेरो स्थान लिन कुनै खेलाडीलाई सहज नहुने बनाउनु छ । अनि आफ्नो नाम र स्टारडम कमाउनुछ ।’

उनले नेपालमा महिला लेग स्पिनर नभएकाले आफ्नो स्थान राष्ट्रिय टोलीमा सुरक्षित जस्तै रहेको बताइन् । राष्ट्रिय टोलीको सदस्य भएर नेपाललाई विश्वकप खेलाउने सपना रहेको उनले बताइन् ।