किन विवादित बन्यो एनपीएल ?

काठमाडौं । चतुरबहादुर चन्द गत वर्ष नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)को नेतृत्वमा आउने बित्तिकै फ्रेन्चाईज क्रिकेट लिग नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल) आयोजना गर्ने घोषणा गरेका थिए ।

विश्वमा लोकप्रिय र व्यवसायीक रुपमा सफल बनेका फ्रेन्चाईज क्रिकेट प्रतियोगिता आयोजनामा क्यानको बिशेष जोड रहदै आएको थियो ।

नीजि रुपमा एभरेष्ट प्रिमियर लिग (इपीएल), धनगढी प्रिमियर लिग (डीपीएल) र पोखरा प्रिमियर लिग (पीपीएल) जस्ता फ्रेन्चाइज प्रतियोगिता नेपालमा सञ्चालन भईरहेका छन् । थोर बहुत सफलता समेत प्राप्त गरेका छन् । क्यान आफैले भब्य रुपमा एनपीएल आयोजना गर्ने योजना बनाएको थियो ।

तर, बुधबार बसेको क्यानको साधारण सभामा एनपीएल आयोजनाको जिम्मेवारी भारतीय कम्पनीलाई दिने प्रस्ताव अघि बढ्यो । सचिव अशोकनाथ प्याकुरेलले राखेको प्रस्तावमा केही बोर्ड सदस्य सहित क्यानका प्रतिनिधिले विरोध जनाएका छन् ।

आफैले आयोजनाको लक्ष्य राखेको एनपीएल अनुभव नभएको भारतीय कम्पनीलाई दिने तयारीमा क्यान कसरी पुग्यो ? किन बिना प्रतिस्पर्धा एनपीएलको लाइसेन्स भारतीय कम्पनीलाई बेच्ने प्रस्ताव क्यानले अघि बढायो । प्रश्न अहिलेसम्म अनुत्तरीत छ ।

तर, सञ्चालनमा नआउँदै एनपीएल विवादित बनेको छ ।

एनपीएल क्यान आफैले आयोजना गर्नुपर्ने जोड केही बोर्ड सदस्य र प्रतिनिधिले उठाएपछि साधारण सभाले यस बिषयमा निर्णय गर्न सकेन । तर क्यानको आगामी बोर्ड बैठकमा यस सम्बन्धि थप चर्चा–चर्की पर्ने निश्चित देखिन्छ ।

क्यानको योजना अनुसार एनपीएल यही नोभेम्बरमा गर्ने तयारी थियो । तर यसमा दुई कुराले अवरोध गर्यो ।

पहिलो कोरोना माहामारी ।

दोस्रो भारतीय कम्पनी ‘सेभेन थ्री एस’लाई एनपीएल आयोजनाको जिम्मेवारी दिने विषयमा सहमति जुट्न सकेन ।

एनपीएल आयोजना गर्ने पक्षमा सबै पदाधिकारी सहमत छन् । तर, लाईसेन्स बेचेर रोयल्टी लिने कि क्यान आफैले एनपीएल आयोजना गर्ने विषयमा क्यानमा विवाद देखिएको छ ।

क्यानका एक पदाधिकारीका अनुसार सन् २०२० को जनावरीमा दिल्लीको ‘सेभेन थ्री स्पोर्ट्स’ (एसथ्रीएस)ले एनपीएल आयोजनाको प्रस्ताव क्रिकेट संघमा राखेको हो ।

सम्झौता नभए पनि अनौपचारिक रुपमा एमओयू तयारी अवस्थामा छ । तर क्यानभित्र सहमती जुट्न नसक्दा एनपीएलको विषय साधारण सभासम्म आईपुगेको हो ।

खेलपाटीलाई प्राप्त सम्झौताको प्रारम्भिक ड्राफ्ट अनुसार क्यानले १० वर्षको लागि भारतीय कम्पनीलाई एनपीएल आयोजनाको लाइसेन्स दिने उल्लेख छ ।

लाइसेन्स दिए बापत क्यानले पहिलो वर्ष २ करोड ५० लाख पाउने छ भने हरेक वर्ष रोयल्टी रकममा वृद्धि हुँदै अन्तिम वर्षसम्म क्यानले जम्मा ४२ करोड रुपैयाँ प्राप्त गर्नेछ ।

सम्झौता अनुसार क्यानले आयोजना गर्ने एक मात्र टी–ट्वान्टी फ्रेन्चाईज प्रतियोगिताको सर्वाधिकार ‘सेभेनथ्रीएस’मा निहित रहनेछ ।

सम्झौता अनुसार टिम खोज्ने, मैदान स्तरोन्ती, ड्राफ्ट वा अक्सन गर्ने, प्रशारण अधिकार, प्रायोजक खोज्ने काम कम्पनीको हुनेछ ।

सम्झौतामा तोकिएको रकम आयोजकले क्यानलाई प्रदान गर्ने छ । प्रतियोगिताको फाईदा र घाटाको जिम्मेवारी सबै कम्पनीको हुने जस्ता प्रावधान समेटिएको छ ।

तर क्यानको वार्षिक साधारण सभाले एनपीएलको सन्दर्भमा ठोस निर्णय गर्न सकेन । एनपीएल आयोजनामा प्रष्ट दुई मत देखिएको छ ।

एक मत क्यान आफैले एनपीएल आयोजना गर्नु पर्छ भन्नेमा छ ।

दोस्रो अन्तराष्ट्रिय स्तरको प्रतियोगिता बनाउन विदेशी कम्पनीलाई आयोजनाको अधिकार दिनैपर्छ भन्ने मत छ ।

क्यानले एनपीएललाई कम्तिमा वेष्ट इन्डिजको क्यारिबियन प्रिमियर लिग (सीपीएल) स्तरको बनाउने लक्ष्यका साथ भारतीय कम्पनीलाई आयोजनाको जिम्मेवारी हस्तान्तरण गर्न खोजेको दाबी गरेको छ ।
साधारण सभामा सहभागी केही पदाधिकारीले भने अनुभव नभएको कम्पनीलाई एनपीएल आयोजनाको जिम्मेवारी दिने विषयमा प्रश्न उठाएका छन् । उनीहरु सम्झौताको अवधि लामो भएको र रकम समेत थोरै भएको भन्दै प्रस्तावको विरोध गरेका छन् ।

नेपालमा हाल तीन मुख्य फ्रेन्चाइज प्रतियोगिता हुँदै आएका छन् ।

क्यान सचिव अशोकनाथ प्याकुरेल अन्तराष्ट्रिय स्तरको फ्रेन्चाइज प्रतियोगिता बनाउन समेत विदेशी कम्पनीलाई ‘आउटसोर्स’ गर्न खोजिएको दाबी गर्छन् ।

’अहिले मुख्य तीन फ्रेन्चाइज हुँदै आएको छन् । क्यानले एक थप गरेर चार बनाउन खोजेको हैन । एनपीएल अब अन्तराष्ट्रिय स्तरको लिग बन्नु पर्छ ।’ प्याकुरेलले खलपाटीसंग भने, ’नेपालमा यत्रो लिग हुँदा जम्मा २–३ खेलाडीले अन्तराष्ट्रिय एक्सपोजर पाएका छन्, त्यसैले एनपीएल विश्व बजारमा जानु पर्छ । त्यसैले विदेशी कम्पनीलाई ‘आउटसोर्स’ गर्न खोजेका हौँ ।’

क्यानले झण्डै एक वर्षदेखि भारतीय कम्पनीसंग छलफल गर्दै आएको छ । तर एनपीएल १० वर्षका लागि ४२ करोडमा दिने शर्तको चर्को आलोचना भएको छ ।

प्रस्तावित कम्पनीको पुँंजी जम्मा भारतीय १ करोड रहेको र हालसम्म उसले कुनै प्रतियोगिता आयोजना नगरेकाले समेत शंका उब्जिएको छ ।

त्यसैले क्यानले सो कम्पनीसंग सम्झौता गर्न नहुने र आफैले एनपीएल आयोजनाको तयारी गर्नुपर्ने मत बलियो छ ।

कम्पनीबाट आएको प्रस्तावमा ध्यानपूर्वक विचार र छानबिन गरेर मात्र क्यानले सम्झौता गर्ने सचिव प्याकुरेल बताउँछन् ।

’अहिले प्रस्ताब मात्र आएको हो । साधारण सभामा यसबारे बृहत छलफल भएको छ । सबैले आफ्नो विचार राख्नु भएको छ ।’ प्याकुरेल भन्छन्, ’केहीले सम्झौता लामो भयो, कम्पनीमा शंका गर्नु पर्ने ठाउँ देखिएको कुरा उठाउनु भएको छ । बोर्डबाट यसबारे ठोस निर्णय गर्दै अघि बढ्ने भएका छौं ।’

एनपीएलको जिम्मेवारी लिने कम्पनीले मैदान निर्माणमा समेत ठुलो लगानी गर्ने प्याकुरेलले बताए ।

’मैदानमा प्यारापिट, फ्लोर लाइट जस्ता सबै सुबिधा कम्पनीले उपलब्ध गराउने भन्ने छ ।’ प्याकुरेलले थपे, ’मैदान त्रिवि मात्र नभएर, पोखरा, भैरहवामा समेत लगानी गर्ने कम्पनीले बताएको छ । यत्रो खर्च गर्दा कम्पनीले ३–४ वर्षसम्म लगानी मात्र गर्नु पर्ने हुन्छ । उसले आफ्नो लगानी उठाउन थप ५ वर्ष माग गरेको हो ।’

‘एसथ्रीएस’संगको छलफलमा क्यानले एनपीएलमा कम्तिमा ६ टिम रहने र एक भन्दा धेरै मैदानमा खेलाउने बताएको छ ।

कोरोना माहामारीको अवस्थामा अर्थतन्त्र कमजोर बनेको र लगानीकर्ता पाउन मुस्किल भएको हुनाले क्यानले एनपीएल आयोजनाको जिम्मेवारी दिने छोटो बाटो रोजेको छ ।

सचिव प्याकुरेलले भारतीय कम्पनीको प्रस्ताबमा साधारण सभामा छलफल भएको र थप छलफल गर्दै सम्झौतामा पुगिने जानकारी गराए ।

साधारण सभामा सहभागी तनहुँ जिल्लाका प्रतिनिधि सुदिप शर्माले एनपीएल नेपालको गौरबको बिषयमा रहेको उल्लेख गर्दै संवेदनशिल भएर निर्णय लिन क्यानलाई सुझाव दिएका थिए ।

’प्रतियोगिता आयोजनाको जिम्मा विदेशी कम्पनीलाई दिनु आपत्तिजनक हैन । क्यानले आफ्नो र नेपाल क्रिकेटको हितलाई हेरेर निर्णय गर्नु पर्छ ।’ ग्रेट हिमालय क्रिकेट एकेडेमी सञ्चालन गरिरहेका शर्माले खेलपाटीसंग भने, ’एनपीएल अब नेपालको गौरबको लिग हुनेछ । यसमा देशको प्रतिष्ठा जोडिएको हुन्छ । त्यसैले सबै पक्षमा राम्रो बिचार गरेर सम्झौता गर्नु पर्छ ।’

प्रस्तावित सम्झौता अनुसार दश वर्ष लामो भएको उल्लेख गर्दै शर्मा त्यसलाई दुई चरणमा छुट्टाउन सुझाब दिन्छन् ।

’नेपाल क्रिकेट अब यस्तो खजाना भएको छ, जुन विदेशमा समेत राम्रो बिक्री हुन्छ । यसबाट राम्रो आम्दानी हुन्छ ।’ शर्माले थपे, ’माहामारीको अवस्थामा यो रकम सुरुवाती ४–५ वर्ष ठिक हो तर त्यसपछि राम्रो आम्दानीको स्रोत हुन्छ । त्यसैले यस सम्झौता किस्तामा गर्न सकिन्छ । सुरुमा ५ वर्ष गर्न दिने अनि आम्दानी र अवस्था हेरेर अर्को सम्झौता त्यही कम्पनीसंग गर्न सकिन्छ ।’

प्रतियोगिता आयोजनाको जिम्मेवारी विदेशी कम्पनीलाई दिएपनि शीर्ष स्थानमा क्यान आफै बसेर यसको रेखदेख गर्नुपर्ने शर्मा बताउँछन् ।

’समग्र एनपीएलको ‘गभर्निङ बडी’ क्याननै हुनु पर्छ । विदेशी कम्पनीलाई जिम्मा दिएपनि सम्पूर्ण सम्पति क्यानको हो । भोलि तल–माथि भयो भने जवाफदेही क्यान रहन्छ ।’ शर्माले भने, ’सम्झौतामा स्तरको प्रस्टता हुनुपर्छ । भोलि रकम कम्पनीले क्यानलाई देला तर स्तर भनेको जस्तो रहन सकेन भने के गर्ने ? सबै कुरा सम्झौतामा पहिल्यै राख्दा राम्रो हुन्छ । उसले टिभी राईट्स कस्तो कम्पनीलाई दिन्छ भन्ने कुरा पनि महत्वपूर्ण हो ।’