काठमाडौं । नेपालको महिला भलिबल स्वर्णीम समयबाट गुज्रिरहेको छ । घरेलु लोकप्रियता र अन्तराष्ट्रिय सफलताले महिला भलिबललाई नयाँ उचाई दिएको छ ।
गत वर्ष महिला भलिबलले दुई ऐतिहासिक पदक जित्यो । बंगलादेशमा सम्पन्न एभीसी सेन्ट्रल जोनमा महिला टिमले स्वर्ण पदक जित्यो । १३ औं सागमा ऐतिहासिक रजत पदक हात पार्यो । सागको फाईनल खेलमा २–० सेटको अग्रतालाई जोगाउन नसक्दा महिला टिमले उपाधि भारतीय टिमलाई सुम्पिएको थियो ।
नेपालको परिदृष्यमा भलिबल खेल मात्र हैन, खेलाडी पनि उत्तिकै लोकप्रिय र सफल छन् । महिला भलिबल खेलाडीले प्राप्त गरेको सफलतामा केही खेलाडीको योगदान विशेष छ । समकालिन नेपालको महिला भलिबलमा दुई खेलाडी अझ उत्कृष्ट छन् । ती दुई अनुहार सरस्वती चौधरी र प्रतिभा माली हुन् ।
सरस्वती विभागीय टिम एपीएफबाट खेल्छिन्, प्रतिभा न्यु डायमण्ड एकेडेमीकी स्टार हुन् । विभागीय टिम एपीएफले प्राप्त गरेको सफलताकी मुख्य नायक सरस्वती हुने गर्छिन् । महिला भलिबलमा न्यु डायमण्ड जति लोकप्रिय छ, त्यसको जस प्रतिभालाई नै जान्छ । सरस्वती र प्रतिभाकै कारण एपीएफ र न्यु डायमण्ड घरेलु भलिबलमा चिरप्रतिद्धन्दी बनेका छन् । दुवैको प्रर्दशनमा क्लबको नतिजा निर्भर हुने गर्छ । जब सरस्वतीको फर्म खस्किन्छ, प्रतिभा सम्मिलित न्यु डायमण्ड च्याम्पियन भैहाल्छ । प्रतिभाको खेल नराम्रो बन्दा त्यसको प्रत्यक्ष फाईदा एपीएफलाई पुग्छ । यही रोमाञ्चकताले महिला भलिबल थप लोकप्रिय र प्रतिस्पर्धात्मक बनाएको छ ।
दुवै अग्लो कदका खेलाडी हुन् । दुवै ओपन स्पाईकर । उत्तिकै शक्तिशाली प्रहार गर्छन् । जब दुवैको खेल आम दर्शकले हेर्छन्, खेलमा आफुलाई पाउँछन् । दुवै खेलाडी उत्तिकै लोकप्रिय छन् । सम्भवत महिला भलिबलले पाएका राम्रा खेलाडीमा सरस्वती र प्रतिभा पर्छन् । सरस्वती र प्रतिभाको खेल कौशल र लोकप्रियताले महिला भलिबललाई थप उचाई दिएको छ । नयाँ पुस्ताका खेलाडीले दुवैलाई आइडल मान्छन् । त्यसैले दुवै खेलाडी नेपाली महिला भलिबलका स्टार हुन् ।
सरस्वती चौधरी -
घरेलु खेलकुदमा सुदुरपश्चिमले धेरै राम्रा राम्रा खेलाडी दिएको छ । त्यसैको एक उदाहरण सरस्वती चौधरी हुन् । २०५२ सालमा जन्मिएकी सरस्वतीले राष्ट्रिय टिमबाट सन् २०१४ मा डेब्यु गरेकी थिईन् । एपीएफ क्लब तथा राष्ट्रिय महिला भलिबल टिमकी भरपर्दाे स्पाइकर सरस्वतीले आफुलाई नेपाली भलिबलमा स्थापित गर्न सफल छिन् । २५ वर्षकी सरस्वतीले खेलसँगै पढाईलाई पनि निरन्तरता दिइरहेकी छिन् । उनी बीबीएस चौंथो वर्षमा संकरदेव क्याम्पसमा अध्ययनरत छिन् ।
विभागीय टिम एपीएफका मुख्य प्रशिक्षक महेश चौधरी सरस्वतीको खेलमा निकै सुधार आएको बताउँछन् । ‘प्राय सरस्वतीको सबै राम्रै छ । उसको कमजोरी भनेको रिसिभमा छ । ट्रेनिङ गरिरहेका छौ । एनभीएको प्रर्दशनमा भन्दा निकै सुधार आएको छ ।’ उनले सरस्वतीको पछिल्लो अवस्थाबारे खेलपाटीसंग भने ।
तौल घटाउनका लागि सरस्वतीले खाना नखाएका कारण खेल प्रदर्शन कमजोर बनेको प्रशिक्षक महेश बताउँछन् ।
‘लकडाउनमा ७–८ केजी तौल बढेको थियो । त्यहीं घटाउनका लागि खाना नखाएको रहेछ । खाएर तौल घटाउनु र नखाई तौल घटाउनुमा धेरै फरक हुन्छ । यसो गर्दा छिटो थकाई लाग्छ । कमजोर भएका कारण प्रदर्शन पनि राम्रो भएन ।’ उनले भने ।
घरेलु भलिबलका प्राय प्रतियोगितामा व्यक्तिगत स्पर्धामा सर्वोकृष्ट बन्दै आएकी सरस्वतीले विभागीय टिमका लागि धेरै उपाधि जितेकी छिन् । तर उनलाई २०७० सालमा प्राप्त एनएसजेएफ पल्सर सर्पाेट्स अर्वाड सबैभन्दा प्यारो र विशेष लाग्छ ।
प्रतिभा माली -
नेपालको महिला भलिबलले प्राप्त गरेको उत्कृष्ट खेलाडी मध्यकी एक हुन्, प्रतिभा । २०५८ साल असार २२ गते जन्मिएकी प्रतिभाले २०६४–६५ सालबाट भलिबल खेल्न सुरु गरेकी हुन् । कक्षा दुईमा पढ्दै गर्दा भलिबल खेल्न सुरु गरेकी उनी त्यो समय मात्र ७ वर्षकी थिईन् । सानै उमेरमा आफुलाई भलिबलमा पोख्त बनाएकी प्रतिभाले १३ वर्षको उमेरमा राष्ट्रिय टिमबाट डेब्यु गरेकी थिईन् ।
जति चुचुरोमा पुग्न सजिलो हुन्छ, त्यसमा टिकेर बस्न अझ गाह्रो हुन्छ । तर प्रतिभाले राष्ट्रिय टिमबाट डेब्यु मात्र गरिनन्, आफुलाई नियमित राष्ट्रिय टिममा राख्न सफल भएकी छिन् । उनको खेल मात्र नभएर पढाईपनि उत्तिकै राम्रो छ । प्रतिभा गोल्डेनगेट कलेजमा स्नातक बीबीएस प्रथम वर्षमा अध्ययनरत छिन् । उनी ‘ए’ ग्रेड भन्दा तल झर्दिनन् । ए प्लस छुन खोज्छिन्, पढाई राम्रो छ ।
भलिबलका सबै पक्षमा राम्रो भएकी प्रतिभा जस्ता खेलाडी विरलै भेटिन्छन् । भलिबलका हरेक पक्षमा प्रतिभा पोख्त छिन् ।
‘उसमा कमी भन्ने छैन तर पछिल्लो समय टिममा संयोजन नमिल्दा सबै भार उसैले बोक्नु परेको थियो । बेला बखतमा तनाब लिने गर्छिन् तर अहिले त्यो पनि हट्दै गएको छ ।’ न्यु डायमण्डका प्रशिक्षक कुमार राईले खेलपाटीसंग भने ।
‘उनले बच्चादेखि खेलेर होला, खेललाई मनोरञ्जनको रुपमा लिने र हाँस्दै रमाइलो गर्दै खेल्ने गर्छिन् । हार, जितको महसुस नै नहुने, हार्दा पनि हाँसिरहने, हामीले यति अंक ल्यायौ भन्दै रमाइलो गर्दै हाँस्ने गर्छिन् ।’ उनले भने ।
प्रशिक्षक राईले प्रतिभाको नआत्तिने र ठण्डा दिमागले खेल्ने बानी सबैभन्दा राम्रो पक्ष भएको बताए । ‘सानै उमेरमा खेल्ने खेलाडी भयो भने जित, हार भनेर थाहा नहुने रहेछ । त्यसले गर्दा मनमा डर पनि नहुने । कुल माइण्डले खेल्ने, नआत्तिकन र एकदमै दिमागको प्रयोग गर्ने बानी प्रतिभाको सबैभन्दा राम्रो पक्ष हो ।’ उनले भने ।
प्रतिभाले समेत प्रायजसो प्रतियोगिताको व्यक्तिगत स्पर्धामा उत्कृष्ट खेलाडीको उपाधि हात पार्ने गरेकी छिन् । केही हप्ता अघि सम्पन्न एनभीए क्लब च्याम्पियनसिपमा पनि सर्वाेत्कृष्ट खेलाडीको अवार्ड प्रतिभाले हात पारेकी थिईन् । उनले नेपालमा मात्र नभएर विदेशमा पनि आफ्नो खेल कौशल प्रर्दशन गरेकी छिन् । उनी माल्दिभ्सको घरेलु लिगमा समेत ‘मोस्ट भ्यालुएबल प्लेअर’ चुनिएकी थिईन् ।
