भावनाको असन्तुष्टि !

काठमाडौं । भावना घिमिरे नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) की पूर्व प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) हुन् । खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट क्यानको सीईओ नियुक्त भएपछि खेलकुद वृत्तमा उनको चर्चा चुलिन पुग्यो ।

क्यान आन्तरिक विवादले थलिदै गयो । मैदान भित्र भने नेपालले एकपछि अर्को सफलता प्राप्त गर्दै थियो । नेपालले टी–ट्वान्टी विश्वकपनै खेल्यो । तर क्रिकेट संघका पदाधिकारी भने अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको छानविनदेखि अन्तराष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आईसीसी)को निलम्बनसम्म परे ।

क्यानभित्रको आन्तरिक विवादले भावनाको क्षमता नेपाली क्रिकेटले जाँच्न पाएन । तर क्यान निलम्बनको अवस्थामा उनी आईसीसीको नेपाल प्रतिनिधिको भूमिकामा रहिन् । क्यान निलम्बित अवस्थामा नेपाललाई अन्तराष्ट्रिय क्रिकेटसंग जोड्ने पुलको काम गरिन् ।

क्यानमा उल्लेख्य केही गर्न नपाएकी भावनाले कार्यकालको अवधिभर नेपाली क्रिकेट, यसको सफलता, चुनौती र सम्भावनाको बहुआयाम बुझ्ने अवसर पाईन् ।

हप्तामात्र क्यानले नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल)को फ्रेन्चाईज भारतीय कम्पनीलाई दिने गरि प्रस्ताव छलफलमा ल्याएको छ । नेपाली क्रिकेटको सम्भावनालाई नजिकबाट नियालेकी भावनाले फ्रेन्चाईज विदेशी कम्पनीलाई दिने निर्णयको खुलेरै विरोध गरिन् । उनले एनपीएल भारतीय कम्पनीलाई दिने प्रस्ताव गद्धारी भएको आरोप लगाईन् । उनले आफ्नो कार्यकालमा एउटा साधारण राष्ट्रिय स्तरको खेलका लागि झण्डै पौने करोड मुख्य प्रायोजक खोजेको उदाहरण दिदै अन्तराष्ट्रिय स्तरको एक्सक्लुसिभ फ्रेन्चाईज वार्षिक २ करोडमा कुनैपनि हालतमा ठुलो रकम नहुने उल्लेख गरिन् ।

एनपीएल भारतीय कम्पनीलाई दिने क्यानको प्रस्तावमा भावनाले किन तिव्र असन्तुष्टि प्रकट गरिन् ? खेलपाटीका विश्वास थापासँग भावनाले यसको कारण पोखिन् ।

असन्तुष्टिको कारण धेरै छन् । पहिलो एनपीएल दश वर्षको सम्झौता हो । दश वर्षको समय सानो अवधि होइन । यो समय कुनैपनि चिज कायापलट हुन सक्ने पर्याप्त समय हो । ठुला ठुला साझेदारी सम्झौता र व्यवसायीक सम्झौता दश वर्षको हुँदैन । प्रतियोगिता नै दश वर्षको लागि दिदा प्रश्न उठ्ने ठाउँ हुन्छ । अर्को, आफुले आयोजना गर्नु पर्ने प्रतियोगिता किन अरुलाई जिम्मा दिने ? हामीले गर्न नसक्ने भएर हो ?

सबै कुरा आयात हुने देशमा अब क्रिकेट समेत आयात गर्न लागेको जस्तो देखियो । हामी आफुले केही नगर्ने, सबै अरुले गर्दिन्छन् भनेर आश गर्दा हामी कहिले विकास हुने ?
अहिले त कोरोना माहामारी छ, ठिकै छ । सन् २०१५ मा हामीले १ करोड ५० लाख भन्दा बढीको प्रायोजक पाएको समयमा अहिले जम्मा २ करोडको पछि लाग्नु कुनै आधारमा उचित होइन ।

एनपीएल आयोजनाको जिम्मेवारी दिने कम्पनीको पृष्ठभूमी समेत हेर्नपर्छ । आईएमजी जस्तो कम्पनीलाई दिएको भए ठिकै हो भन्न सकिन्थ्यो । आईएमजीले त त्यत्रो आईपीएलको व्यवस्थापन हेर्छ । त्यस्तो कम्पनीले हामीलाई सहयोग गर्छ, नाफा दिन्छ भन्ने हुन्थ्यो । यत्तिकै अहिले सामान्य कम्पनीलाई आफ्नो सम्पति किन जिम्मा दिने र ?
म पहिले सीईओ हुँदा समेत एनपीएल बोर्डले नै गराउनु पर्छ भनेर लागेको हो । नेपालमा यस्तो ठुलो बजार छ, अरु प्रतियोगिता मज्जाले चलेका छन् । एकदिवसीय मान्यता छ, प्रायोजक आफैले क्यानसंग कसरी सहकार्य गर्न आतुर हुनुहुन्छ । यस्तो अनुकुल वातावरणमा आफुले आयोजना गर्नको सट्टा अरुलाई पूर्ण रुपमा जिम्मा दिनु राम्रो निर्णय हो जस्तो लाग्दैन ।

हामीले आफ्नो बिकास आफै गर्ने हो । अरुले आएर एक्कासी गरेर हुँदैन । जनशक्ति, प्रशिक्षक, अम्पाएर, मैदानका कर्मचारी, मैदानको विकास, जस्ता सबै कुरामा परनिर्भर हुनु भएन । सबै कुरा अरुले आएर गर्छ भनेर हात उठाउने हो भने नेपाल क्रिकेट कहिल्यै बिकास हुँदैन । अहिले एउटा प्रतियोगिता गराउन डराउने हामी १० वर्षपछि टेष्ट खेल्ने सपना कसरी देख्न सक्छौं ?

आफैले एनपीएल गराउँदा हामीले सिक्ने मौका पाउँछौं । समय अनुसार सिक्दै जाँदा हाम्रो प्रशासन बलियो हुन्छ । हाम्रो इभेन्ट गर्ने तरिकामा निखार आउँछ, बिस्तारै प्रदेश प्रदेशमा मैदान बन्छ । ग्राउण्ड म्यानले विकास हुन्छ । लोकल अम्पाएर तथा स्कोररको विकास हुन्छ । यि सबै कुराले गर्दा नेपाल क्रिकेटको ग्रासरुटबाट बिकास हुन्छ ।
हामी आफैमा निर्भर हुनु पर्यो । अरुलाई जिम्मा दिंदा माथि राम्रो देखिन्छ, भित्र उहीनै रहन्छ । हाम्रो दुधबाट घिउ उसले लान्छ, हामी मोहीमा रमाउन पर्छ ।

देशमा भएको तीनवटा ठुला फ्रेन्चाइज भन्दा ठुलो बनाउने भनेर लाग्दा आईएमजी जस्तो कम्पनीलाई जिम्मा दिउ । इभेन्ट कन्सल्ट्याण्ट ल्याउने, म्यानेजमेन्ट कम्पनी ल्याउने, ब्रोडकास्टिङ अधिकार ल्याउने, अनि सबैसंग बसेर कसरी गर्न सकिन्छ भनेर अघि बढ्ने हो । ठुलो बनाउने भन्दैमा हुँदैन । त्यससंगै भित्रने बेफाइदा पनि उत्तिकै छ । यसमा खेलाडीको राय पनि हेर्न जरुरी छ ।

अफगानिस्तान जस्तो राष्ट्रले त आफै आयोजना गर्न सक्छ भने हामी किन डराउने ? प्रतियोगिता अरुलाई दिन तयार हुनु भएकाहरुको आफ्नै तर्क होला । तर कुनै पनि परिस्तिथीमा आफ्नो सम्पति अरुलाई चलाउ भनेर दिनु गलत हुन्छ । यस्तै जुन कम्पनीले यसको जिम्मा लिन्छ उसलाई समेत यहाँ गर्न सहज पक्कै हुँदैन ।

अहिले प्राइभेट सेक्टरबाट चलिरहेका प्रतियोगितासंग डराएर अरुलाई जिम्मा दिने र बोर्ड भएर आफैंले गर्न सक्छौं भन्ने आँट समेत गर्न सक्नु भएन । पहिले हामीले गर्न पाएनौं भन्ने अहिले भएको भन्दा ठुलो बनाउन अरुलाई दिएको भनेर छुट पाउनु हुन्न ।

यसरी नै चलाउने हो भने नेपाली क्रिकेटनै अब नीजि क्षेत्रलाई चलाउन दिए हुन्छ । खेलाडी, मैदान सबै आफ्नै हुँदा समेत आट्न सकिन्न भने क्रिकेटनै अब नीजि क्षेत्रलाई जिम्मा दिए भयो ।

राम्रो गराउने हो, हामीसंग अनुभब छैन भने त्यसको विकल्प हुन्छ । तर सबै जिम्मा र प्रतियोगिता सम्झौतामा बेच्ने हो भने क्रिकेट कसरी बिकास हुन्छ ?

नीजि क्षेत्रले गराउने प्रतियोगिता आफ्नो आफ्नो फाइदाको लागि गराउने हो । तर सम्बन्धित निकाय, क्यानले गर्ने भनेको समग्र क्रिकेट बिकासको लागि हो । खेलाडीको विकास, खेलाडीलाई एक्सपोजर दिने, खेलाडी उत्पादन गर्ने, खेल मैदानको विकास गर्ने लगायत क्रिकेटसंग सबैको विकास हुँदै क्यान आफै विकास हुनु हो । एनपीएल भनेको यो सबैलाई सम्भब बनाउन सक्ने सन्दुक हो ।

सुरुमै दौडन खोज्ने कि बिस्तारै एक एक पाइला चाल्दै पहाड चढ्ने भनेर बिचार गर्नु पर्यो । एक खेलाडीले उमेर समुह, राष्ट्रिय टिम हुँदै टेष्ट खेल्ने कि सिधै टेष्ट खेलाउने ?