इलाम । इलामको सूर्योदय नगरपालिका—९ की विशाका माक्रिहाङ राई (२२) लाई खेलकुद क्षेत्रमा फुटबलरको रुपमा चिनिन्छ । विभागीय टोली त्रिभुवन आर्मीमा आवद्ध विशाका महिला फुटबल टोलीको ब्याकबोन थिइन् । अधिकांश समय आर्मीको बेञ्चमा देखिने विशाकाले केही महत्वपूर्ण खेलमा गोलपोष्ट सम्हालेको अनुभव छ । गोलरक्षक अञ्जना राना मगरको विकल्प हुन् विशाका । गाउँघरमा हुने साना टोलकपबाट उठेर राष्ट्रिय स्तरको गोल्डकप खेलेकी विशाकालाई फुटबलर मात्र भनेर चिनाउँदा अन्याय हुन्छ । करिब ८ वर्ष फुटबलरको रुपमा विताएकी उनी नेपाली राष्ट्रिय रग्बी टिमको महत्वपुर्ण सदस्य पनि हुन् ।
फुटबलमा प्रवेश
विशाकाको खेल यात्रा इलामको सूर्योदय नगरपालिकाबाट सुरु भयो । सोही क्षेत्रकी एन्जिला तुम्बापो सुब्बाले राष्ट्रिय टोलीबाट फुटबल खेल्दै गर्दा विशाका फुटबल सर्मथक मात्र थिइन् । गाउँका अग्रजहरुले एन्जिला जस्तो बन्नुपर्छ भन्दा विशाकामा फुटबलर हुने हुटहुटी जाग्यो ।
फुटबल मार्फत खेलकुद प्रवेशलाई विशाका यसरी सुनाउँछिन्, ‘ इलाम एक त खेलकुद माहोल भएको क्षेत्र गाउँघरमा समेत गेमलाई सर्पोट गर्नुहुन्थ्यो । एन्जि दिदि (एन्जिला तुम्बापो सुब्बा) गेम खेलेर राष्ट्रिय फुटबल टोलीमा पर्दा मैले खेल्न पनि थालेको थिइन् । गाउँमा एन्जि जस्तो बन्नुपर्छ भन्थे । खेलेर एन्जि दिदि जस्तो बन्नुपर्ने रहेछ भनेर चाहि गेम स्टार्ट गरेको हुँ । ’
८ वर्ष फुटबलमा बिताएकी उनले अन्तराष्ट्रिय प्रतियोगितामा सहभागिताको अवसर नपाएपनि राष्ट्रिय प्रतियोगितामा भने राम्रो एक्सपोज हुने अवसर पाएकी थिइन् । आर्मीमा विशाकाको प्रवेश हुँदा गोलरक्षकको रुपमा अञ्जना राना मगर र लिला लाम्गादे थिए । पछि लिलाले फुटबल छाडेपछि दोश्रो रोजाईमा विशाकाले अवसर पाइन् । विशाकाको सुरुवाती लक्ष्य गोलरक्षक हुने थिएन् । शारिरिक बनावटले साथ दिएको कारण उनी डिफेन्स खेल्न मनपराउँथिन् । गाउँघरमा हुने प्रतियोगितामा उनको पोजिसन डिफेन्स हुन्थ्यो । एन्जिलाले फुटबलबाट आफ्नो लक्ष्य हासिल गरेका कारण विशाकालाई समाज र परिवारबाट पनि खेलकुदमा साथ थियो ।
गोलरक्षक बनेको कथा विशाका यसरी सुनाउँछिन्, ‘ पहिला डिफेन्स खेल्थे दिदिहरुले गोलकिपर खेल तेरो ज्यान पनि छ हाइट पनि छ भन्नुहून्थ्यो । त पनि जानुपर्छ इलाम देखि राम्रो खेलाडी बन्नुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो त्यसपछि नै गोल पोष्ट सम्हाल्न थालेको हुँ ।’ फुटबलमा पराजय भएपछि अधिकाँश गोलरक्षकको गल्ती औल्याइन्छ । तर विशाकालाई आफु गोलरक्षक भएकोमा गर्व लाग्छ । उनी टिमको सवैभन्दा बलियो पक्ष गोलरक्षक रहेको बताउँछिन् ।
इन्जुरी छोटिएको फुटबल करियर
फुटबलमा आफुलाई प्रमाणित गर्ने अवसरको नजिक रहँदा एक्कासी उनी फुटबलबाट पलायन भइन् । घुँडाको इन्जुरीका कारण विशाकाले फुटबल छाड्न बाध्य भइन् । लामो समय इन्जुरीबाट गुज्रिएकी उनले पुनः कम्ब्याक गर्न प्रयास नगरेकी हैन् तर बारम्बार समस्या देखिएपछि फुटबल छाड्नुपरेको उनी सुनाउँछिन्, ‘ फुटबल नेपालमै चलेको छ त्यो खेलबाट टाढा हुँदा दुःख त लागेको नै छ । फुटबलमा बारम्बार इन्जुरीका कारण पहिला जस्तो खेल्न सकिन् घुँडाको इन्जुरी पटक पटक देखियो । रिकभरीपछि फुटबलमा कम्ब्याक गर्न खोजे तर सफल हुन सकिन् ।’
राष्ट्रिय टिममा खेल्ने सपनाको सारथी रग्बी
विशाका फुटबल छाडेर दोश्रो इनिङको रुपमा रग्बी रोज्न पाउँदा खुशी नै देखिन्छिन् । ‘फुटबलबा टाढा भए तर खेलकुदबाट त भएकी छैन् रग्बीबाट मेरो सपना पूरा गर्दैछु,’ उनले सुनाईन् ।
विशाकाले रग्बी खेल्न थालेको मुस्किलले ८ महिना मात्र हुँदैछ । छोटो समयमा नै उनले राष्ट्रिय टोलीमा स्थान बनाइन् । खेल्न सुरु गरेको ३ महिना नहुँदै नेपाल रग्बीले विशाकालाई राष्ट्रिय टोली स्थान दिएको छ । एसिया रग्बी सेभेन्स ट्रफीमा सहभागी हुन् गत साउनमा एलिसा थापा नेतृत्वको टोलीमा विशाकाले समेत अवसर पाइन् । इन्डोनेसियाको जकार्तामा भएको प्रतियोगितामा नेपाल जित बिहिन रहँदै फर्कियो तर विशाकाको सपना भने पूरा भयो । फुटबलमा आउँदै गर्दा विशाकाको सपना थियो राष्ट्रिय टोलीको जर्सी लगाउने । साथीभाईहरुको जर्सी त लगाइन् तर त्यसमा उनको आफ्नो नाम थिएन् । अहिले रग्बीबाट उनले आफ्नै नामको राष्ट्रिय टोलीको जर्सी लगाउने अवसर इन्डोनेसियामा पाइन् । टोलीमा उनलाई विङ्गरको जिम्मा दिइएको थियो । गण्डकी प्रदेशमा आयोजना भएको नवौं राष्ट्रिय खेलकुदमा विशाकासम्मलित आर्मी टिमले स्वर्ण पदक जितेको थियो ।
नेपाली राष्ट्रिय रग्बी टोलीका सदस्य सन्जय अधिकारीको प्रेरणाबाट रग्बी प्रति आर्कषित भएको विशाका सुनाउँछिन । 'फुटबल खेल्न नसक्ने भएपछि दाई (सन्जय अधिकारी) ले रग्बीमा राम्रो छ । नयाँ खेल हो विभागीय टोलीमा समेत आइसकेको छैन् पछि नेपालमा पनि राम्रो होला । नेशनल प्लेयर चाडो भइन्छ खेल भनेपछि म रग्बी खेल्न आर्कषित भएको हुँ,’ उनले भनिन्, ‘उहाँ पनि राष्टिय खेलाडी हुनुहून्छ । फुटबल खेलाडीलाई रग्बी खेल्न पनि सहज हुन्छ भनेर भन्नुहुन्थ्यो । उहाँले नै खेलको बारेमा सिकाउनुभयो अहिले एकदम सहज भएको छ ।’
विशाका खेलकुद क्षेत्रमा सवैभन्दा खुशीको क्षण रग्बीबाट र दुःखको क्षण फुटबलबाट पाएको सुनाउँछिन् । ‘राष्ट्रिय टोलीबाट खेल्ने इच्छा थियो रग्बी खेलबाट प्राप्त गरे । दुःखको क्षण भन्दा फुटबलले नेम र फेम दियो अहिले त्यही खेल छाड्नुपर्दा अलि नरमाइलो लाग्यो ।’
नेपाली खेलकुद विकासमा विभाग आवश्यक
विशाका नेपाली खेलकुद विकासमा विभागीय टोलीको योगदान महत्वपूर्ण रहेको बताइन् । उनको बुझाईमा विभागले खेलाडीहरुलाई अनुबन्धन गरिदिएको कारण खेलाडी पलायन कम भएको छ ।
‘विभागीय टोलीहरुले खेलाडीलाई क्लबमा अनुबन्धन गरेको कारण खेल्ने अवसर पाउनुका साथै जागिर समेत पाएको छौ । यसले केही हदसम्म खेल क्षेत्र छाडेर जाने क्रम रोकेको छ,’ उनले भनिन्, ‘ खेलेर पनि बाँच्न सकिन्छ भन्ने आधार मेरो लागि आर्मीले तयार गरिदिएको छ ।’
खेल क्षेत्रमा सरकारको लगानी बढाउन सके नेपालको खेलकुद क्षेत्रले प्रगती गर्ने उनको बुझाई छ ।
