काठमाडौं । 'त्यो संघर्षलाई सम्मान गर्नुहोस् । सम्मान गर्नु भनेको त्यसलाई सम्मानपूर्वक व्यवहार गर्नु हो । म मानव हुँ, त्यसैले स्वाभाविक रूपमा म 'डाउन' भन्दा बढी 'अप्स' चाहन्छु । तर अब म तलमाथि हुनबाट डराउदिन । जब उतारचढाव आउँछन्, म माथि हेर्छु र सामना गर्छु ।'
इन्डियानापोलिस कोल्ट्सका पूर्व मुख्य प्रशिक्षक टोनी डङ्गीले उनको सुपर बाउल विजेता टोलीमा एउटा परिक्षण गरे । त्यसबेला उनको टोली ठुलो संघर्षसंग जुधिरहेको थियो । परिक्षण पश्चात उनले बुझे कि टोलीका महत्वपुर्ण खेलाडीले आफ्नो भावनालाई नियन्त्रण गर्न सकिरहेका छैनन् । उनीहरु आफ्नो खेल जीवनमा आएका उतार चढावबाट हतास भएका छन् । टोनी डङ्गीले त्यस्ता उतार चढावसँग डटेर लड्न खेलाडीलाई सुझाव दिए । सन् २००६ मा इन्डियानापोलिस कोल्ट्स सुपर बाउल च्याम्पियन बन्यो ।
राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका महत्वपुर्ण खेलाडी हुन्, दीपेन्द्र सिंह ऐरी । मैदानमा जब उनको ब्याट बोल्छ, लाखौं क्रिकेटप्रेमी बल र ब्याट ठोक्किदा निस्किएको मधुर आवाज सुन्दै लट्ठ पर्छन । 'मिस्टर डिपेन्डेवल' को परिचय बनाएका छन् दीपेन्द्रले । यहीँबाट अनुमान लगाउन सकिन्छ कि उनी नेपाली क्रिकेटमा उच्च श्रेणीका क्रिकेटर हुन् । नाजुक अवस्थाबाट टोलीलाई जितसम्म पुर्याउनु होस् या आक्रामक क्रिकेटले प्रतिद्वन्दीलाई भयभित तुल्याउनु होस्, दीपेन्द्र आफ्नो बिशेषताका लागि प्रख्यात छन् ।
सन् २०१५-१६ देखि नै दीपेन्द्रको नेपाली क्रिकेटमा उदय भएको हो । उमेर समूहमा २०१६ को यु–१९ विश्वकपबाट उनी आए । उनी यति कलात्मक ब्याट्सम्यान थिए कि एकबर्ष भित्रै सन् २०१७ को आइसीसी वर्ल्ड क्रिकेट लिग च्याम्पियनसीपमा केन्याविरुद्ध नेपालको लागि लिस्ट ए मा डेब्यु गरे ।
सन् २०१७ कै एसीसी यु–१९ एशिया कपमा उनले नेपाली राष्ट्रिय यू–१९ क्रिकेट टोलीको नेतृत्व गरे । समूह ए को खेलमा उनले भारतविरुद्ध ८८ रन बनाउनुका साथै ३९ रन खर्चिएर ४ विकेट लिए । यो खेल कसले बिर्सिन सक्छ ? डिफेन्डिङ च्याम्पियन भारतलाई नेपालले पराजित गर्दा सिंगो क्रिकेट जगत आश्चर्यचकित बन्यो । यो जित ऐतिहासिक थियो । नेपालले कुनैपनि स्तरमा भारतलाई पराजित गरेको यो पहिलोपटक र आजको मितिसम्म अन्तिमपटक रह्यो । त्यो 'गोल्डेन ब्याच' का कप्तान दिपेन्द्रले सो खेलको म्यान अफ द म्याच बन्दै भारतीय क्रिकेट इतिहासले समेत कहिल्यै नबिर्सने गरि नमिठो झट्का दिए ।
यतिबेलासम्म उनी दीपेन्द्रबाट 'दिप्पी' बनिसकेका थिए । समर्थकका अत्यन्तै प्यारा 'दिप्पी' । नेपाली क्रिकेटमा छोटो समयमै यति धेरै लोकप्रियता सायदै अन्य कुनै क्रिकेटरले प्राप्त गरे ।
जनवरी २०१८ मा उनलाई आईसीसी विश्व क्रिकेट लिग डिभिजन टु को लागि राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीमा समावेश गरियो । सन् २०१८ क्रिकेट विश्वकप छनोटको समयमा एकदिवसीय मान्यता प्राप्त गरेपछि नेपालले अगष्टमा नेदरल्याण्डबिरुद्द पहिलो आधिकारिक एकदिवसीय अन्तराष्ट्रिय खेल खेल्दा यस अभियानमा दीपेन्द्र सिनियर टोलीका प्रमुख खेलाडी मध्यका एक भैसकेका थिए । त्यसअघि जुलाईमा नेदरल्याण्ड, एमसीसी र नेपाल सम्मिलित त्रिकोणात्मक सिरिज प्रसिद्द लर्ड्स मैदानमा हुँदा दीपेन्द्रले आधिकारिक अन्तराष्ट्रिय टी-ट्वान्टी आईमा डेब्यु गरे । त्यसपछि उनले पछि फर्केर हेर्नु परेन ।
उनी विश्वस्तरीय अलराउण्डर हुन् । सायद अन्तराष्ट्रिय स्तरमा गरेको प्रदर्शनलाई हेर्ने हो भने पारस खड्कापछि नेपालले पाएको सबैभन्दा उत्कृष्ट अलराउण्डर । उनको पिचमा सिंगल्स र डबल्स लिँदा देखिने छरितोपनाले उनलाई भिन्न ब्याट्सम्यान बनाउछ । एकदिवसीय र टी-ट्वान्टी दुवै फर्म्याटमा शतक प्रहार गरेका छन् । आम क्रिकेटप्रेमी उनलाई 'फाईनेस्ट नम्बर ४’ ब्याट्सम्यान मान्छन । अफ स्पिनमा समेत आफुलाई पोख्त राखेका छन् । उनी विकेट टेकर बलर पनि हुन् । उनलाई उनको फिल्डिंग स्किल्सले सधै अविस्मरणिय बनाउनेछ । दीपेन्द्र निसन्देह आधुनिक क्रिकेटमा नेपालले पाएका सबैभन्दा प्रभावशाली फिल्डर हुन् ।
तर समय अनि परिस्थिति सधै एउटै रहँदैन । जसरी हावाले आफ्नो दिशा बदलिरहन्छ त्यसैगरी समयपनि कहिलेकाही तपाईको अनुकुलमा नहुन सक्छ । कहिलेकाही सबै राम्रो गर्न खोज्दा खोज्दै नराम्रो भैरहेको हुन्छ, सबै मिलाउन खोज्दा खोज्दै पनि बिग्रिरहेको हुन्छ । यो सारा मानव जातिले भोगेको एक नमिठो अनुभुती हो । जीवनमा कहिलेकाही नचाहेको ठाउँमा हामी आफुलाई उभिरहेको पाउँछौं । आधा दशक भन्दा लामो करियरमा दीपेन्द्र सिंह ऐरी अहिले त्यही परिस्थितिमा उभिएका छन् ।
'मिस्टर डिपेन्डेवल' अहिले शान्त छन् । वर्तमान नेपाली टोलीका सबैभन्दा ठुला म्याच विनरको ब्याट मौन छ । उनी रन जोड्न संघर्षरत छन् । यहि वर्षको मे महिनामा दीपेन्द्रले कीर्तिपुर मैदानमा जिम्बावे ए विरुद्ध ६३ रन नटआउट खेलेका थिए । आधिकारिक प्रतियोगिता नभएपनि दीपेन्द्रको त्यो इनिंग ठुलो राहत बोकेर आएको थियो । त्यसअघिबाट नै उनले मैदानमा रन जोड्न संघर्ष गर्दै आइरहेका थिए । तर यस इनिङले उनको आत्मविश्वास फर्काएको महसुस सबैले गरेका थिए । लगत्तै नेपालले अमेरिका र ओमानसँग लिग–२ मा भेट्नु थियो । जुन नेपालको लागि एकदम महत्वपुर्ण छ । यस्तो अवस्थामा दिपेन्द्र लयमा फर्किनु भनेको आधा खेल नेपालले यत्तिकै जित्नु सरह हो ।
जुलाई ९ देखि १५ सम्म नेपालले अमेरिका र ओमानसँग खेल्यो । दीपेन्द्रले चारै खेलमा गरि जम्मा ३० रन मात्र बनाउन सके । उनको ब्याट यति फ्लप थियो कि पहिलो खेलमा ओमानविरुद्ध १६ रन बनाएका थिए भने बाँकी ३ खेलमा दोहोरो अंक समेत छुन सकेकन । यो अत्यन्तै निराशाजनक भ्रमण थियो ।
नेपाली टोली लगातार भ्रमणमा थियो । अर्को महत्वपूर्ण क्यानडा टुर मा दिपेन्द्र लयमा फर्किन्छन भन्ने अपेक्षा सबैको थियो । नामिबिया, स्कटल्याण्ड र क्यानडाविरुद्ध उत्रिनु अघि नेपालले एमएलसीसी एघारसँग दुई वटा अभ्यास खेल खेल्यो । यहाँ दीपेन्द्रले फेरी एक खेलमा अर्धशतक प्रहार गरे । कप्तान, प्रशिक्षक लगायत सबैलाई फेरी विश्वास थियो, 'दिप्पी इज ब्याक' । कप्तान सन्दीप लामिछानेले उनको आत्मविश्वास बढाउन उनको फिल्डिङ योगदानको तारिफ गर्दै सामाजिक संजालमा फोटो समेत सेयर गरेका थिए ।
पहिलो खेलमा दीपेन्द्र क्यानडाविरुद्ध शुन्यमा 'डक' आउट भए । नामिबियाविरुद्ध ४ र स्कटल्याण्डविरुद्ध ३ रनमा दीपेन्द्र पभेलिएन फर्किदा लाखौँ समर्थक निराश भए । यद्दपी यस टुरमा भने दिपेन्द्र बलिङ र फिल्डिङबाट कमाल गरिरहेका छन् । आफ्नो गुमेको लय फिर्ता पाउन लागिपरेका उनलाई यसले भने ठुलो प्रेरणा मिल्नेछ ।
महत्वपुर्ण अन्तराष्ट्रिय खेलमा किन 'आउट अफ फर्म’ छन् त दिपेन्द्र ?
धेरै क्रिकेट जानकारहरु नेपालले एकाएक उनको ब्याटिङ अर्डरमा गरेको परिवर्तनलाई एउटा कारण मान्छन् । उनी नम्बर ४ मा स्थायी थिए तर पछिल्लो समय उनलाई तल झारिएको छ । यसले गर्दा उनी 'स्टेबल' हुन सकिरहेका छैनन् । पोजिसन सर्टआउट नहुँदा विश्व क्रिकेटमा धेरै ठुला नामहरु पनि पतन भएका उदाहरण प्रशस्त छन् । यस्तो हो भने कमसेकम नेपाललाई त यो छुट छैन कि आफ्नो बेस्ट ब्याट्सम्यानको पोजिसनलाई ‘एक्सपेरीमेन्ट’ गरोस् । यो गल्ति नेपालले गर्ने छैन ।
धेरैलाई लाग्छ, उनमा आत्मविश्वासको कमी भैरहेको छ । उनले जुन स्तरमा आफुलाई पुर्याएका छन् । यहाँबाट उनमाथि आफुले रन हान्न नसकेको दबाब हाबी भैरहेको छ । ग्लानि भैरहेको छ । उनी अब्बल दर्जाका खेलाडी हुन्, समानरुपमा आम अपेक्षा पनि उनीसंग त्यसरीनै जोडिएको हुन्छ । त्यो अपेक्षालाई पुरा गर्ने हुटहुटी उनमा छ । किनकि उनको स्वभाव त्यहिनै हो । त्यसैले उनले आफ्नो मानसिकता परिवर्तन गर्नु पर्छ । आफुलाई डिसट्रयाक्ट नगरी फोकस राखेर ब्याटिङ गर्नु आवश्यक छ, जस्तो उनी अभ्यास खेलमा गर्छन् । किनकी त्यहाँ दबाब लिएका हुदैनन् ।
उनको करियर ग्राफलाई हेर्ने हो भने उनी एकदिवसीय भन्दा टी-ट्वान्टीमा सफल देखिन्छन् । दीपेन्द्र सिंह ऐरी नेपालको लागि टी-ट्वान्टी आईमा सर्वाधिक रन जोड्ने खेलाडी हुन् । लगभग ४० को औसतमा उनको स्ट्राईक रेट १ सय ३३ भन्दा माथिको छ र एक हजार भन्दा बढी रन बनाएका छन् । उनी १ सय १० रन नटआउट इनिङ्सको साथमा टी-ट्वान्टीमा एकै इनिङमा सर्वाधिक स्कोर गर्ने विश्वका तेस्रो खेलाडी हुन् ।
एकदिवसीयमा भने उनको औसत खराब देखिन्छ । मात्र १६ को औसतमा उनले रन बनाएका छन् भने ६७ को स्ट्राईक रेट छ । आधुनिक एकदिवसीय क्रिकेटमा यो आंकडा उत्कृष्ट होइन । जब एकदिवसीय र टी-ट्वान्टीको तुलना हुन्छ हामी फरक दीपेन्द्रलाई पाउँछौ । एकदिवसीयमा जहाँ एकै सिरिजमा चार पटक शुन्य रनमै 'डक आउट’ हुने रेकर्ड उनको नाममा छ भने त्यही टी-ट्वान्टीमा उनी ३४ खेलमा अहिलेसम्म एकचोटी पनि 'डक आउट' भएका छैनन् । यसका साथै तीन इनिङ्समा लगातार अर्धशतक प्रहार गर्ने विश्वका पाँचौं खेलाडी दीपेन्द्रनै हुन् । केहि क्रिकेट जानकार मान्छन् दीपेन्द्र एकदिवसीयमा फलदायी भैरहेका छैनन् यसर्थ कप्तान, प्रशिक्षक र टिम म्यानेजमेन्टले सोही अनुरूप रणनीति बनाउनुपर्छ ।
दीपेन्द्रले केहि समय एकदिवसीयमा आराम गर्ने समय लिनुपर्छ भन्ने सुझाव दिन्छन् कतिपयले । उनी जस्तो भर्सटायल खेलाडीले कहिलेकाही आफुलाई पर राखेर नियाल्नुपर्छ । खेलाडीको व्यक्तिगत जीवनमा पनि धेरै कुरा चलिरहेको हुन्छ । मैदान बाहिरपनि उनीहरुको अर्को संसार हुन्छ । किनकि विश्व क्रिकेटका तमाम महान हस्तीले पनि आफ्नो करियरमा यो कुरा लागु गर्दै आइरहेको देखिन्छ । क्रिकेट खेलको स्वरुपनै यहि किसिमको हुन्छ । भारी मात्रामा आफ्ना सेन्सको प्रयोग गर्नुपर्ने खेल भएको हुँदा कहिलेकाही खेलाडीको करियरमा 'मोनोटोनस फेज' आउने सम्भावना पनि रहन्छ । यो खेल बिज्ञानले नै पुष्टि गरिसकेको बिषय हो ।
यि त भए विश्लेषणहरु ।
आजको दिनसम्म एउटा यथार्थ के हो भने तपाई अहिलेपनि दीपेन्द्र सिंह ऐरीमाथि आँखा चिम्म गरेर दाउ खेल्नु हुन्छ । किनकी उनी लामो रेसको घोडा हुन् । जो हिजो पनि थिए । मात्र २२ बर्षको उमेरमा यो स्तरको सफलता हासिल गर्न सक्ने खेलाडीको लागि 'रिडेम्प्सन पिरियड' धेरै टाढा छ । उनी प्रमाणित भैसकेका अस्त्र हुन्, जसलाई तपाई जहिल्यै आफ्नो विश्वासको भण्डारमा सजाएर राख्नु हुन्छ ।
खेल जीवन भनेकै उतार चढावको संगम हो । यो संगममा मन स्थिर राखेर जसले बहावलाई चिर्दै पौडिन सक्छ किनारासम्म सकुशल उही पुग्छ । खेलकुदमा, जित्ने समय हुन्छ र हार्ने समय पनि आउँछ । खेल जीवनमा यो एउटा सामान्य प्रक्रिया हो । धेरै निराश वा धेरै खुसी हुनु भन्दा दिमागलाई खुला राख्नु प्रत्येक खेलाडीको लागि महत्वपुर्ण कुरा हो । दीपेन्द्र अहिले त्यही उतार चढावको बहावमा पौडिरहेका छन् । यसबाट दीपेन्द्र स्वयंलेनै आफुलाई तार्न सक्छन । किनकी उनको क्षमता कति छ भन्ने कुरा अरुलाइ त थाहा छ भने झन् उनैलाई थाहा नहुने त कुरै भएन ।
उनलाई मात्र एउटा इनिङ चाहिएको छ । यस्तो इनिङ जुन सिधै उनको जिन्दगीसँग जोडियोस् । देश, क्रिकेट समर्थक, विश्लेषक, प्रशिक्षक, कप्तान आदि ईत्यादी कसैको लागि होइन । स्वयम दीपेन्द्र सिंह ऐरी उर्फ 'दिप्पी' को लागि ।
