काठमाडौं । नेपाली क्रिकेटले पाएको सर्वाधिक सफल प्रशिक्षक हुन्, पुबुदु दासानायके । श्रीलंकाली मूलका पुबुदुले नेपाललाई पाँच वर्ष प्रशिक्षण दिए । सन् २०११ देखि २०१६ सम्म उनले नेपालको मुख्य प्रशिक्षकको भूमिका निर्वाह गरे ।
उनकै नेतृत्वमा नेपालले डिभिजन ५ देखि २ सम्मको यात्रा तय गर्यो । उनकै प्रशिक्षणमा नेपालले पहिलो पटक टी–ट्वान्टी विश्वकपमा सहभागिता जनायो ।
सन् २०१४ मा बंगलादेशमा भएको विश्वकपमार्फत नेपालले टी–ट्वान्टी अन्तराष्ट्रिय क्रिकेटमा डेब्यु गर्यो । तीन खेलमा दुई जित निकाल्दा नेपालले सनसनीपूर्ण प्रदर्शन गरेको थियो । टेष्ट राष्ट्रसँग पराजित भएकाे नेपाल नेट रनरेटमा पछि पर्दै दोस्रो चरणमा पुग्न असफल रह्यो । नेपालले आईसीसी प्रतियोगितामा हात परेको सबैभन्दा ठूलो सफलता त्यही हो ।
विश्वकपपछि नेपालले अन्तराष्ट्रिय क्रिकेटमा ठुलो फड्को मार्ने अपेक्षा गरिएको थियो । तर घरेलु क्रिकेटको गतिविधि विवादले घेरिएपछि सन् २०१६ मा अन्तराष्ट्रिय क्रिकेट परिषद (आईसीसी)ले नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) लाई निलम्बनको कारबाहि गर्यो ।
कारबाहिको केही महिना अघिमात्र नेपालको प्रशिक्षकबाट राजीनामा दिएर पुबुदु स्वदेश फिर्ता भएका थिए । पुबुदुले प्रशिक्षकको जिम्मेवारी छाडेको पाँच बर्ष बितेपनि नेपाली समर्थक र नेपाली क्रिकेटले उनलाई बिर्सिएकोे छैन । सायद पुबुदुलाई समेत नेपाल भुल्न मुस्किल पर्नेछ ।
नेपाल छाडेको केही समयपछि पुबुदु अमेरिकाको मुख्य प्रशिक्षक बने । करिब ३ वर्ष काम गरे । पुबुदुले सधै आफ्ना खेलाडीलाई सहयोग गर्दै आएका छन् । प्रशिक्षक नरहे पनि उनी खेलाडीसँगको सम्पर्क छुटाउदैनन् । धेरै पटक उनीले नेपाली खेलाडीलाई सामाजिक सञ्जालबाटै टिप्स दिने गरेका छन् ।
आईतबार बेलुका भने पुबुदुले फरक रुपमा पुन नेपाली समर्थक र खेलाडी सामु देखा परे । करिब पौने आठ बजे पुबुदु फेसबुकमार्फत पूर्व राष्ट्रिय क्रिकेट टिमका खेलाडी सुनिल धमलासँग प्रत्यक्ष प्रशारणमा जोडिए । दासानायकेले एक पटक फेरी नेपाललाई सम्झिए, यादहरु ताजा बनाए ।
नेपाली क्रिकेटको विकासबारे 'टिप्स' दिन सुनिलको गरेको आग्रहलाई स्वीकार गर्दै फेसबुकमा जोडिएका पुबुदुले धेरै कुरा बताए ।
६ महिनाको लागि आएको झण्डै ६ वर्ष बित्यो !
नेपालले मुख्य प्रशिक्षकमा ६ महिनाको लागि प्रस्ताव गरेको पुबुदुले बताए । सन् २०११ को विश्वकपमा तत्कालीन क्यानका अध्यक्ष विनय राज पाण्डेले पुबुदुलाई नेपालको प्रशिक्षकको बन्न प्रस्ताव गरेका थिए ।
’क्यानडामा परिवार रहेको कारण उनीहरुलाई छोडेर आउनु वा संगसंगै लिएर आउनु भन्ने निकै चिन्ताको विषय थियो ।’ पुबुदुले भने, ’तर क्यानबाट ६ महिनाको प्रस्ताव आएको हुँदा केही महिनाको लागि हेरौ भनेर आएको बिस्तारै समय थपिँदै गयो । म आफैपनि प्रशिक्षणमा रमाउन थालें ।’
पुबुदुको पहिलो लक्ष्य एसिया कप छनोट र त्यसपछि ग्लोबल छनोट गराउने रहेको थियो । त्यो समय नेपाल टी–ट्वान्टी भन्दा ५० ओभरको खेलमा राम्रो थियो । पुबुदुले सुरुवाती समयमा प्रशिक्षण भन्दा मानसिक रुपमा खेलाडीलाई बलियो बनाए ।
नेपाललाई ग्लोबल छनोटमा पहिलो पटक पुर्याउन सफल भए । नेपाल सन् २०१३ मा टी–ट्वान्टी विश्वकप छनोट हुँदा विश्वको ध्यान नेपालतर्फ केन्द्रित बन्यो । नेपालले डिभिजन ५ देखि २ सम्मको उतार–चढाव पार गर्यो ।
'फेवरेट' नेपाल
आफुले हालसम्म प्रशिक्षण दिएको राष्ट्र मध्य नेपाल 'फेवरेट' रहेको पुबुदुले खुलासा गरे । क्यानडा, नेपाल र अमेरिकालाई प्रशिक्षण दिएका पुबुदुलाई सबै राष्ट्र उत्तिकै मन पर्छ । तर उनकै भाषामा भन्दा नेपाल भने अलि केही 'खास' छ ।
’तिन वटै देशलाई मुटु र आत्मा राखेको छु । तर तीन राष्ट्रमा छुट्टयाउनु पर्दा नेपालमै धेरै रमाए । त्यसमा दुविधा छैन ।’ पुबुदुले भने, ’सबै राष्ट्रप्रति माया रहे पनि मुटुमा नेपालको लागि छुट्टै स्थान छ ।’
नेपालको प्रशिक्षक बन्न चुनौती
जब नेपालले प्रशिक्षकको लागि प्रस्ताव गरेको थियो, त्यो समय पुबुदु क्यानडामा बसाई सरेका थिए । परिवार र बाल–बच्चा क्यानडामा पढ्न थालेको थिए । त्यो समय नेपाल आउने निर्णय लिन पुबुदुलाई कठिन भएको थियो ।
‘पृथ्वीको एक दिशामा क्यानडा, नेपाल अर्को दिशामा छ । परिवार छाडेर आउन गाह्रो थियो । उनीहरूको स्कुलबाट अलग गराएर श्रीलंका फर्किन भन्न समेत गाह्रो अवस्था थियो ।’ पुबुदुले सम्झिए, ‘त्यो समय मलाई अलि कठिन थियो ।’
जहाँ पनि नेपाली समर्थक !
प्रशिक्षक हुँदा पुबुदुले रुचाउने एक हिस्सा भनेकाे नेपाली समर्थकनै हुन् । कुनै पनि राष्ट्रमा खेल्न जाँदा नेपाली समर्थक उपस्थित भएको देख्दा पुबुदु अचम्मित हुन्थे ।
’एक ठुलो कुरा जुन मैले नेपालमा रुचाएको भनेको नेपाली समर्थक हो ।’ पुबुदुले भने, ’समर्थक नेपालको समर्थनमा रहनु प्रशंसा योग्य हो । अझै जुन राष्ट्रमा खेल्दा समेत समर्थक उपस्थित हुनु एक अद्भुत क्षण हो ।’
'नेपालले पाएको समर्थक एक वरदान हुन्, जो नेपालको बलियो पक्ष समेत हो ।' उनी भन्छन् ।
पारस एसोसिएटका उत्कृष्ट कप्तान
‘जब म नेपाल आएको थिए । थुप्रै क्षमतावान खेलाडी थिए । खेल्ने शैली राम्रो थियो । तर खेलाडीमा आत्माविश्वासको कमी देखिन्थ्यो । जहिल्यै खेलाडी दुविधामा देखिन्थे ।’ पुबुदुले भने ।
’मलाई लाग्छ, त्यो परिस्थिती परिवर्तन गर्न सकें । त्यसपछि खेलाडीले आफ्नो क्षमतामा विश्वास गर्न सिके र प्रदर्शन गरे । पारस जो एसोसिएटका उत्कृष्ट कप्तान हुन्, उनले समेत आफ्नो ब्याटिङमा विश्वास गरे, प्रदर्शन गरे । यस्तै अन्य युवा खेलाडी समेत अघि बढेर प्रदर्शन गर्न सके ।’ पुबुदुले थपे ।
विश्वकप छनोट र बर्मुडाको डिभिजन–३
पुबुदुले नेपालसँग जोडिएका रमाइलो र बिर्सन नसक्ने क्षण भनेको सन् २०१३ को टी–ट्वान्टी विश्वकप छनोट र बर्मुडामा भनेको डिभिजन–३ प्रतियोगिता रहेको बताए ।
दुबईमा भएको छनोट खेलमा अघिल्लो चरण पुग्न नेपाललाई बलिया राष्ट्रलाई पराजित गर्नुपर्ने थियो । केन्याले नेपाललाई १ सय ८२ रनको लक्ष्य प्रस्तुत गर्दा अन्तिम ओभरमा नेपाललाई १७ रन आवश्यक थियो ।
शरद भेषवाकरले पहिलो तीन बलमा तीन छक्का प्रहार गर्दै नेपाललाई जित दिलाएका थिए । सो खेलबाट नेपालले प्रतियोगितामा लय लियो र अघिल्लो चरणमा प्रवेश गर्यो । उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै नेपालले प्रतियोगितामा तेस्रो भयो र विश्वकपको लागि छनोट भयो ।
यस्तै, डिभिजन–३ को खेलमा बर्मुडामा भएको प्रतियोगिता समेत पुबुदुका लागि बिर्सन नसक्ने क्षण बन्यो । पहिलो दुई खेलमा पराजित भएको नेपालको सम्भावना ज्यादै न्युन बनेको थियो । बाँकी तीन खेलमा जित सहित ठुलो नेट रनरेट आवश्यक थियो । अझ अमेरिकाले एक खेल हार्नुपर्ने समिकरण तय बनेको थियो ।
‘खेलमा नेपालले सानदार पुनरागमन गर्यो । तीन खेलमा ठुलो अन्तरले जित्यो । अन्तिम खेल चाँडै सकिएको थियो, प्रतिक्षा अमेरिकाको नतिजाको थियो । सोही समय अमेरिकाले समेत खेल हार्यो । हामी सबै उफ्रेर रमाइलो गर्यौ । दुई खेल हारेपछि प्रतियोगिता जित्छौ भनेर कसैले सोचेको नै थिएनौ ।’ पुबुदु भन्छन् ।
‘नेपालका लागि यस्ता धेरै क्षण छन् । यसबारे म घण्टौं कुरा गर्न सक्छु ।’ उनी थप्छन् ।
पोखरा र मःमः
पुबुदुले मन ठाउँ पोखरा रहेको बताए ।
’नेपालमा जहाँ गएपनि हिमाल देखिन्छ । सबै ठाउँ रमाइलो छ । एक रोज्दा पोखरा मन पर्यो ।’ उनले भने, ’अझ नेपालका मानिस निकै मनकारी छन् ।’ उनले आफ्नो मनपर्ने परिकार मःमः रहेको खुलासा गरे । उनले अहिले पनि आफुले मःम. मिस गर्ने गरेको बताए ।
नेपालका लागि सधै तयार
पुबुदु नेपाली क्रिकेटको विकासबारे सधै सकारात्मक रहेको बताउँछन् । उनी सधै नेपाली क्रिकेटलाई सहयोग गर्न तयार रहेको बताउँछन् । नेपाल अहिले मुख्य प्रशिक्षक विहिन छ । क्यान प्रशिक्षकको खोजीमा छ ।
के पुदुदु नेपालको पुन प्रशिक्षक बन्न तयार छन् ?
‘नेपाल क्रिकेटलाई सहयोग गर्न सधै तयार छु । यदि नेपालले मेरो आवश्यक महशुश गर्छ भने म सधै उनीहरूका लागि तयार छु ।’ पुबुदुले भने ।
सुझाब
क्रिकेटमा नेपालको भविष्य राम्रो छ । नेपाललाई लामो ढाचाको प्रतियोगिता चाहिएको छ । टी–ट्वान्टीका घरेलु प्रतियोगिता निकै छन् । अब लामो ढाचाको प्रतियोगिता सुरु गर्नपर्छ । कम्तीमा ६–७ महिनासम्म क्रिकेट चल्नु पर्छ । अनि नेपालमा युवा खेलाडीको उत्खनन् हुन्छ ।
चुनौती
थुप्रै एसोसिएट राष्ट्रले आप्रवासी खेलाडीलाई ल्याएर आफ्नो राष्ट्रबाट खेलाउन थालेको छ । त्यसैले कमजोर मानिएका थुप्रै राष्ट्र अहिले चुनौती खडा गर्न थालेका छन् ।
नेपालले आफ्नै खेलाडी उत्पादन गर्ने भएकाले घरेलु क्रिकेटको प्रबर्द्धन गर्दै क्षमतावान युवा खेलाडीको पहिचान गर्न पुबुदु सुझाव दिन्छन् । नेपाल एसोसिएट राष्ट्र मध्य अब्बल रहेको कारण अब विरासत जोगाउन नेपाललाई मुस्किल पर्ने पुबुदु बताउँछन् ।
प्रत्यक्ष प्रशारणमा पुबुदुले करिब एक घण्टाको समय बिताए । सुनिलको अंग्रेजीको लय अलि नमिलेपछि पुबुदुले बारम्बार उनलाई प्रश्न दोहर्याउन अनुरोध गरे ।
छुट्ने बेला सुनिलले आगामी भेटमा आफूले अंग्रेजी सुधार गर्ने बाचा गरे । पुबुदुले समेत आफुले बारम्बार प्रश्न सोधेकोमा क्षमा मागे ।
