सागको प्रशारण अधिकार – ऐतिहासिक तर विवादित !

काठमाडौं । साग खेलकुदले नयाँ ईतिहास रच्यो ।

दक्षिण एसियाली ओलम्पिक काउन्सिलसंग सहकार्य गर्दै आयोजक नेपालले १३ औ संस्करणको प्रतियोगिताको प्रशारण अधिकार भारतीय कम्पनी एनके मिडिया भेन्चरलाई बेचेको छ ।

प्रशारण अधिकार वापत कम्पनीले आयोजक नेपाललाई ८ करोड रुपैयाँ दिनेछ । महत्वपूर्ण बिषय २७ वटै खेलको प्रत्यक्ष प्रशारण हुनेछ ।

प्रशारण अधिकार पाएको कम्पनीले करिब २ सय क्यामराको प्रयोग गर्ने जनाएको छ । १५ बढी च्यासनबाट प्रत्यक्ष प्रशारण हुनेछ । त्यसका लागि कम्पनीले नेपालको सरकारी संस्था नेपाल टेलिभिजनसंग सहकार्य गर्नेछ । प्रत्यक्ष प्रशारणको गुणस्तर अन्तराष्ट्रिय स्तरको हुने शर्त राखिएको छ ।

सागलाई व्यवसायीकरण गर्ने अभियानमा सम्झौता कोशेढुङ्गा बन्न सक्छ । सागको आर्थिक भार आयोजक राष्ट्रलाई मात्र पर्ने हुँदा यसको भविष्यलाई लिएर विभिन्न प्रश्न उठ्दै आएका छन् ।

विश्व खेलकुदमा पछिल्लो समय फस्टाएको प्रशारण अधिकार सागमा समेत भित्रिएपछि दक्षिण एसियाली खेलकुदमा यसले विस्तारै प्रभाव जमाउने निश्चितै देखिन्छ ।

तत्कालका लागि सम्झौता रकम सानो देखिएपनि विस्तारै यसको आकार बढ्नेछ । मुख्य बिषय साग खेलकुदलाई विश्व समुदायले टेलिभिजनमार्फत हेर्न पाउनेछ । यसको अर्थ सागको लोकप्रियता अझै बढ्नेछ । आयोजक राष्ट्र हुँदै सागले कम्तिमा दक्षिण एसियामा अझ प्रतिष्ठा कमाउने छ ।

यति महत्वपुर्ण सम्झौताका केही प्रावधानले भने प्रशारण अधिकारलाई विवादीत बनाउने काम गरेको छ ।

सम्झौता अनुसार आयोजक संस्थाका आधिकारिक फोटोग्राफर बाहेक अन्य कुनै फोटोग्राफरले फोटो खिच्न पाउने छैनन् । भिडियो खिच्न प्रतिबन्धनै लगाईएको छ ।

टेलिभिजनका लागि केही फुटेज सागको मिडिया सेन्टरबाट उपलब्ध गराईने बताईएको छ । पत्रपत्रिका र अनलाईनकालागि फोटोहरु समेत मिडिया सेन्टरबाटै दिने सम्झौतामा उल्लेख छ ।

अर्थात आसन्न सागमा फोटो र भिडियो ग्राफरको कुनै भूमिका रहने छैन ।

आयोजकले दिएका फोटो र भिडियोनै पत्रिका र टेलिभिजनले छाप्न र देखाउन पर्नेछ ।

अनलाईनले त सागको मिडिया सेन्टरबाट उपलब्ध हुने भिडियो फुटेज समेत हाल्न पाउने छैनन्, खिच्ने त परको कुरा भयो ।

यसले घरैमा हुने सागको रिपोटिङ गर्ने तयारी गरेका सञ्चार माध्यमलाइ भने बिच्काएको छ ।

त्यसको झल्को सम्झौता कार्यक्रममा देखियो । पत्रकार र सदस्य सचिवबीच करिब २५ मिनेट त दोहरीनै चल्यो ।

ठुला प्रतियोगितामा फोटो लिन पाउने अन्तराष्ट्रिय प्रचलन रहेको भन्दै विवादीत सम्झौतामा पत्रकारले असन्तुष्टि जनाए । 

तर आयोजक राखेप र एनओसी भने पत्रिकालाई चाहिने फोटो र टिभीलाई चाहिने फुटेज आफ्ना आधिकारिक प्रतिनिधिले खिचिदिने बताए ।

सम्झौतामा पत्रकारहरुको चर्को असन्तुष्टी थियो । भिडियो खिच्न नपाए पनि कम्तिमा फोटो खिच्न रोक्न नहुने धेरैको आशय थियो ।

’विश्वकपदेखि ओलम्पिकसम्म पत्रकारले फोटो खिच्न पाउँछ । आफ्नै देशमा हुन लागेको खेलकुदमा फोटो खिच्न नपाउने भन्ने हुन्छ ?’ एक पत्रकार सदस्य सचिवतिर प्रश्न गर्दै थिए ।

पत्रकारको आक्रोस मिश्रित प्रश्नले सदस्य सचिव दबाबमा देखिन्थे ।

फोटो पत्रकारले भिडियो खिच्दैन भनेर ग्यारेन्टी दिन सक्ने भए अफिसियल बाहेकका मिडियाका पत्रकारलाई समेत फोटो खिच्न दिने प्रष्टिकरण सदस्य सचिवले दिए ।

’एनके मिडिया भेन्चरको आपत्ति भिडियोमा हो ।’ सिलवालले प्रस्टीकरण दिए, ’फोटो खिच्नेले भिडियो खिच्दैन भनेर ग्यारेन्टी दिन सक्नु हुन्छ र ?’

‘ग्यारेन्टी पत्रकारले दिने कि राज्यले अनुगमन गर्ने ?’ पत्रकारको प्रतिप्रश्न थियो ।

फोटो खिच्न किन प्रतिबन्ध गरेको भन्दै पत्रकारले सदस्य सचिवतिर प्रश्न तेर्साईरहे ।

पत्रकारले चर्को असन्तुष्टि जनाएपछि सिलवालले यस बिषयलाई थप छलफल गरेर समाधान गरिने मध्यमार्गी प्रस्ताव अघि सारे ।

प्रशारण अधिकार लिएको कम्पनीले अन्य मिडियाले भिडियो लिदाँ आफुलाई समस्या पर्ने भन्दै खेल स्थलमा क्यामरा लैजान रोक्ने प्रावधान राखेको छ ।

फोटो भन्दा भिडियो सञ्चार माध्यमबाट बाहिरिन सक्नेमा कम्पनीको चासो देखिन्थ्यो ।

साग सञ्चालनको जिम्मेवारी पाएको राखेपले साग प्रशारणका लागि देशकै विभिन्न सञ्चार माध्यमसंग छलफल गरेको थियो ।

राखेप आफैले सुरुमा सागको प्रशारण अधिकार देशकै टेलिभिजनलाई बेच्न चाहन्थ्यो । तर नेपालका टेलिभिजनसंग सबै खेलको प्रत्यक्ष प्रशारण गर्न सक्ने क्षमता थिएन ।

साथै स्रोत साधनमा बलियो देखिएको देशकै सरकारी संस्था नेपाल टेलिभिजनले समेत करिब १५-१८ खेल भन्दा बढीको प्रत्यक्ष प्रशारण गर्न नसक्ने बताएको थियो ।

साथै उसले प्रोडक्सनको खर्च समेत राखेपसंग मागेको थियो ।

साग गराउने जिम्मेवारी सहित आएका सिलवाल आफै सागको प्रशारण अधिकार बेचेर एक मानक स्थापित गर्न चाहन्थे । सोही अनुसार उनले प्रशारण अधिकार विदेशी कम्पनीलाई बेच्ने निर्णय गरेका छन् ।

तर भिडियो फुटेज र फोटो खिच्नमै देशकै सञ्चार माध्यमलाई प्रतिबन्ध लगाउँदा सागको भव्यता र प्रचारमा कस्तो असर गर्ला ?

सदस्य सचिवलाई प्रश्नले लखेटिरहनेछ ।