क्यानमाथि फेरि लैंगिक विभेदको प्रश्न

काठमाडौं । नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) को मंगलबार बसेको बोर्ड बैठकले राष्ट्रिय क्रिकेट टोलीका महिला र पुरुष खेलाडीलाई अन्तराष्ट्रिय खेलको भत्ता दिने निर्णय गर्यो ।

क्यानले एकदिवसीयमा प्रति खेल १० हजार र टी–ट्वान्टी बापत प्रति खेल ५ हजार रुपैयाँ पुरुष खेलाडीलाई दिने निर्णय गरेको थियो ।

त्यस्तै महिला टोलीका खेलाडीले भने एकदिवसीयमा ५ हजार र टी–ट्वान्टीमा ३ हजार पाउने निर्णय गरेको थियो ।

नयाँ आर्थिक कार्यविधिमा समावेशसँगै क्यानको बोर्ड बैठकले पारित गरेपछि खेलाडीको भत्ता तय भएको हो ।

क्यानले कोषाध्यक्ष रोशन सिंहको संयोजकत्वमा तीन सदस्यीय आर्थिक कार्यविधि तयार समिति गठन गरेको थियो । समितिमा दुर्गा राज पाठक र माधव कर्माचार्य रहेका थिए । कोषाध्यक्ष सिंहले १८ महिना लगायर क्यानको आर्थिक कार्यविधि तयार पारेको बताए ।

उनले निकै मिहिनेत गरेर आर्थिक कार्यविधि तयार पार्दै खेलाडीका लागि केही फरक गर्ने विचारको सुरुवात गरेको बताए ।

उनले क्यानले गरेको यो कार्य नेपाली क्रिकेट इतिहासकै पहिलो भएको दाबी समेत गरे ।

क्यानले खेलाडीका लागि एतिहासिक कार्य गरेपनि प्रति खेल महिला र पुरुष खेलाडीले पाउने भत्ताको विषयमा विरोध भएको छ । महिला र पुरुष खेलाडीले प्राप्त गर्ने भत्तामा क्यानले विभेद गरेको आम गुनासो रहेको छ ।

नबिल बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अनिल शाहले महिला र पुरुष खेलाडीलाई प्रति खेलबाट दिने भत्तामा क्यानको लैंगिक विभेदको आरोप लगाए ।

शाहले क्यानको निर्णयप्रति केन्द्रित बन्दै सबैले लैंगिक भेदभावको अन्त्य गर्नु पर्ने भन्दै ट्वीट गरेका छन् ।

उनले आफ्नो ट्वीटमा लेखेका छन्, ‘मलाई आश्चर्य छ कि यदि कुनै बैंकले आफ्नो महिला टिमको सदस्यलाई मुआब्जाको ५० प्रतिशत मात्रै दिने निर्णय गरे के हुन्छ  ? म यो खेल मन पराउँछु । तर, मेरी आमाको छोरा र मेरी छोरीको पिता भएको नाताले म चुप रहन सक्दैन । सबै रुपमा लैंगिक भेदभावको अन्त्य गरौ ।’

बैंकर शाहको ट्वीटपछि नेपाली क्रिकेट टोलीका व्यवस्थापक विनोद दासले रिट्वीट गर्दै प्रतिक्रिया दिएका छन् । उनले सबै एक आदर्श दुनियाँ रहन चाहने तर दुनियाँलाई आदर्श बनाउन धेरै थोक लाग्ने प्रतिक्रिया दिए ।

उनले रिट्वीट गर्दै लेखेका छन्, ‘खास तपाईले पनि यस्तै भनेको भए जब हामी महिला खेलाडीको प्रायोजनका लागि अनुरोध गर्न तपाई समक्ष आएका थियौ । हामी सबै एक आदर्श दुनियाँमा बस्न चाहन्छौ । तर, यस दुनियाँलाई आदर्श बनाउनुमा धेरै थोक लाग्दछ । अझै पनि तपाईलाई अनुरोध छ । हामी सबैको विचारधारालाई कार्यान्वयनका लागि हात मिलाउन आवश्यक छ । तपाई हाम्रो सबैभन्दा ठुलो आशा हो ।’

विनोद शासको ट्वीटसँगै धेरैले अनिल शाहप्रति असन्तुष्टि जनाएपछि दसले पुनः ट्वीट गर्दै व्यक्तिगत रुपमा कसैको आलोचना नगर्न आग्रह गरेका छन् ।

उनले ट्वीट गरेका छन्, ‘म हामी सबैसँग अनुरोध गर्दछु कि कृपया कुनै पनि व्यक्तिलाई आफ्नो विचार राखेको भरमा लक्षित गरेर आलोचना नगरौं । म अनिल शाहको ठुलो प्रशंसक हुँ र उहाँ सधै मेरा लागि रहनु हुनेछ । म मात्र एक विषय भन्दै थिए । आज, यस्तो गर्न सजिलो छैन । तर यदि हामी एक साथ काम गर्न सक्छौ भने यो छिट्टै सम्भव हुनेछ ।’

विनोद दासको दोस्रो ट्वीटलाई लिएर शाहले धन्यावाद दिएका छन् । उनले दासलाई धन्यवाद दिँदै लैंगिक समानताका लागि आफ्नो दृष्टिकोण अपरिवर्तित रहेको उल्लेख गरेका छन् ।

उनले रिट्वीटमा खेलेका छन्, ‘सहयोगका लागि धन्यवाद विनोद दास । तर, लैंगिक समानताका लागि मेरा दृष्टिकोण अपरिवर्तित रहने छ । मलाई खुशी छ कि हाम्रो राष्ट्रिय खेलाडीको भत्तामा क्यानले वृद्धि गर्न सक्छ । मलाई आशा छ कि आउने दिनमा अझै धेरै लैंगिक समानता भएको हुनेछ ।’

नेपाली खेलकुदमा महिला र पुरुष खेलाडीमा भत्ता र पुरस्कारको विषयमा विभेद हुनु कुनै नालौ विषय भने हैन ।

एकै प्रकृतिका कयौ प्रतियोगितामा संघले महिला र पुरुष खेलाडीको पुरस्कारमा धेरै विभेद गर्ने गरेको छ ।

पछिल्लो समय अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा)ले मात्र महिला र पुरुष फुटबल खेलाडीलाई समान मासिक तलबभत्ता दिने निर्णय गरेको थियो । महिला खेलाडीले पुरुष सरह समान मासिक भत्ता पाएपनि अवसर भने समान पाउन सकेका छैनन् ।

गत वर्ष क्यानको बोर्ड बैठकले राष्ट्रिय महिला खेलाडीका लागि ऐतिहासिक निर्णय गर्दा समेत लैंगिक विभेद देखिएको थियो । क्यानले महिला खेलाडीलाई पहिलो पटक आफ्नो केन्द्रिय सम्झौतामा जोड्दै मासिक भत्ता दिने निर्णय गरे पनि पुरुष खेलाडीको तुलनामा निकै कम थियो ।

पहिलो पटक २२ महिला खेलाडीको वर्गीकरण गर्दै क्यानले ए, बी र सी गरेर तीन श्रेणीमा भत्ताको व्यवस्था गर्यो । महिलातर्फ ए श्रेणीका खेलाडीले मासिक १५ हजार, बीले १२ र सी श्रेणीका खेलाडीले १० हजार रुपैयाँ पाउने निर्णय गर्यो ।

सोही अनुसार पुरुषतर्फ ए श्रेणीका खेलाडीले ५० हजार मासिक भत्ता पाउने क्यानको निर्णय थियो । जुन महिला खेलाडीको तलब भन्दा तीन गुणा बढी हो । तर सम्झौतामानै नरहेका महिला खेलाडीलाई पहिलो पटक मासिक भत्ता दिने क्यानको निर्णय भने आफैमा प्रशंसनीय थियो ।

क्यानले गरेको यो निर्णयले पुरुष र महिला खेलाडी बीचको विभेद भने देखाएको भन्दै आलोचना भयो । तर क्यान जस्तै घरेलु खेलकुदमा लैंगिक विभेद भने रोकिन सकेको छैन ।