काठमाडौं । विसं २०७६ सालमा नेपाली क्रिकेटले थुप्रै उतारचढाप व्यहोर्यो । खेल मैदान र मैदान बाहिर समेत नेपाली क्रिकेटले विभिन्न उतारचढाप व्यहोर्यो ।
यस वर्ष, लामो समयबाट नेतृत्वविहीन रहेको नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) ले नयाँ नेतृत्व प्राप्त गर्यो । यस्तै लामो समयबाट रहेको क्यान निलम्बन फुकुवा भयो ।
तर, मैदानमा नेपालले उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्न सकेन । महत्वपूर्ण प्रतियोगितामा कमजोर टिमसँग नेपाली टोलीले हार व्यहोर्यो ।
नेपाली क्रिकेटमा वर्ष २०७६ मा के के भयो ?
नयाँ वर्षको सुरुवात अर्थात् गत जेठमा नेपालले भारतीय मूलका प्रशिक्षक उमेश पटवाललाई नेपाली राष्ट्रिय क्रिकेट टिमको मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त गर्यो । क्यान निलम्बन रहेको अवस्थामा राष्ट्रिय खेलकुद परिषद (राखेप) को पहलमा पटवाल एक वर्षको लागि मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त गरेको थियो ।
नेपाललाई सन् २०२० को टी-ट्वान्टी विश्वकप खेलाउने मुख्य लक्ष्य रहेको बताएका पटवाल सफल रहेनन् । उनको प्रशिक्षण टिमको लागि औषत र विवादित बन्यो ।
पटवालले सम्झौता अगावै नेपालको प्रशिक्षण छाडे र अहिले नेपाली टिम मुख्य प्रशिक्षक विहिन रहेको छ ।
नेपालका स्टार अलराउण्डर सोमपाल कामी क्यानडाको ग्लोबल टी-ट्वान्टी लिग खेल्दै विदेशी फ्रेन्चाइज लिग खेल्ने दोस्रो नेपाली खेलाडी बने । ३ हजार डलरमा विनिपेग हक्सले आबद्द गरेको टिमबाट सोमपालले फ्रेन्चाइज लिग जित्न समेत सफल रहे ।
सोमपाल विदेशी फ्रेन्चाइज लिग जित्ने पहिलो र एकल नेपाली खेलाडी हुन् । यस्तै पारस खड्काले टी-१० लिग खेल्दै विदेशी लिग खेल्ने तेस्रो नेपाली खेलाडी बने ।
नेपालले मलेसियामा भएको टी-ट्वान्टी अन्तर्राष्ट्रिय सिरिज 'क्लिन स्विप' गर्दै इतिहास रच्यो । २ खेलको सिरिजमा नेपालले दुवै खेल जित्दै पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय सिरिज क्लिन स्विप गरेको हो ।
लामो समयबाट नेतृत्वविहिन रहेको क्यानले गत असोजमा नयाँ नेतृत्व पायो । आईसीसीले बनाएको स्वतन्त्र कमिटिले चतुरबहादुर चन्दको अध्यक्षतामा नयाँ कार्यसमिति चयन गरेको थियो । त्यस लगत्तै आईसीसीले नेपालको निलम्बन फुकुवा गरेको थियो ।
अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद (आईसीसी) ले यसै वर्ष नेपाल माथि लगाएको निलम्बन सशर्त फुकुवा गर्यो । आईसीसीले साढे ३ वर्षबाट लगाएको निलम्बन गत असोजमा फुकुवा गरेको थियो ।
क्यानको निर्वाचन र निलम्बन फुकुवा नेपाल क्रिकेटले यस वर्ष हात पारेको ठुलो सफलता हो ।
तर, क्यान निलम्बन फुकुवा भएको खुसियाली २४ घण्टा नबित्दै तत्कालिन कप्तान पारस खड्काले कप्तानीबाट राजीनामा दिए । एक दशक सफल कप्तानी गरेका खड्काको राजीनामाले नेपाल क्रिकेटमा हलचल पैदा गरेको थियो ।
पारसकले कप्तानी छाडेसँगै क्यानले उपकप्तान ज्ञानेन्द्र मल्ललाई कप्तानीको जिम्मा दिएको थियो । मल्ल नेपाल क्रिकेटमा कप्तानी गर्ने नवौं कप्तान हुन् ।
यसै वर्ष नेपालले १४ वर्षपछि फस्ट क्लास क्रिकेट खेल्न पायो । विश्वको पुरानो क्रिकेट क्लब एमसीसीले यसै वर्ष गरेको नेपाल भ्रमणमा नेपालले एक फस्ट क्लास क्रिकेट खेल्न पायो । खेलमा नेपालका ९ खेलाडीले डेब्यु गरे ।
नेपाली महिला खेलाडीले आफ्नो भूमिमा पहिलो पटक अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्ने मौका पाए । महिला क्रिकेटको १२ वर्षे इतिहासमा महिला क्रिकेट टिमले साग क्रिकेट खेल्दै घरेलु मैदानमा अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेल्ने अवसर प्राप्त गरेका थिए ।
आईसीसी विश्वकप क्रिकेट लिग-२ अन्तर्गत नेपालले पहिलो पटक घरेलु भूमिमा एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्यो । एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता पाएको करिब २ वर्ष पुग्दा नेपाल पहिलो पटक घरेलु दर्शकसामु एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय खेलेको हो ।
साग क्रिकेटमा नेपालकी अन्जली चन्दले विश्व कीर्तिमान समेत कायम गरिन् । पहिलो खेलमा माल्दिभ्सविरुद्ध कुनै रन नखर्ची ६ विकेट लिँदै अन्जलीले विश्व कीर्तिमान बनाएकी थिइन् ।
अन्जलीले २ ओभर १ बलमा बिना रन खर्चेर ६ विकेट लिएर कीर्तिमान बनाइन् । यसअघि टी-ट्वान्टी अन्तराष्ट्रिय महिला क्रिकेटमा मलेसियाकी मास एलसाको नाममा ६ विकेट लिएर ३ रन खर्चेको रेकर्ड रहेको थियो ।
यसै वर्ष नेपालको एक मात्र अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट मैदान त्रिवि क्रिकेट मैदानले एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता पायो । त्रिवि मैदान एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेलिएको विश्वको १०९ औं मैदान हो ।
विश्वकप लिग-२ मा अमेरिकाविरुद्ध कुशल मल्लले विश्व कीर्तिमान बनाए । उनी एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रियमा अर्धशतक बनाउँदा विश्वका कान्छा खेलाडीको रुपमा रहे । उनले नेपालकै रोहित कुमार पौडेलको कीर्तिमान भंग गरेका थिए ।
यसअघि रोहितले क्रिकेटका हस्ती सचिन तेन्दुलकर र साहिद अफ्रिदीको कीर्तिमान तोड्दै आफ्नो नाममा विश्व कीर्तिमान बनेका थिए ।
वर्षभरी नेपालको खेल :
पुरुष क्रिकेटमा नेपालले २९ अन्तर्राष्ट्रिय खेल खेल्यो । जसमा १९ टी-ट्वान्टी अन्तराष्ट्रिय, ४ एकदिवसीय अन्तराष्ट्रिय, १ पहिलो श्रेणीको क्रिकेट र अन्य ६ अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट खेलेको छ ।
नेपालले खेलेको २७ खेलमा १५ जित र १४ हार व्यहोर्यो ।
वर्षको सुरुवात नेपालले मलेसियाविरुद्धको सिरिजबाट भयो । सिरिजमा नेपाल क्लिन स्विप गर्न सफल भयो । लगत्तै सिंगापुरमा टी-ट्वान्टी विश्वकप एसिया फाइनलमा उपाधि दाबेदार मानिएको नेपाल २ खेलमा पराजित हुँदा दोस्रो पटक विश्वकप खेल्ने सपनामा पूर्णविराम लाग्यो ।
सिंगापुरमा टेष्ट राष्ट्र जिम्बाबेसहित घरेलु टिमसँगको सिरिजमा नेपालले ३ खेलमा १ जित मात्र निकाल्यो । तर, पारसले सिंगापुरविरुद्ध शतक प्रहार गर्दै टी-ट्वान्टी अन्तर्राष्ट्रियमा शतक प्रहार गर्ने पहिलो नेपाली खेलाडी बने । उनले ५२ बलमा १ सय ६ रनको अविजित इनिङ्स खेलेका थिए ।
ओमानमा भएको ५ राष्ट्रविरुद्धको सिरिजमा नेपालले २ खेलमा जित र २ हार व्यहोर्यो । सिरिजमा नेपालका करण केसीले ११ विकेट हात पार्दै सम्झनलायक सिरिज बनाउन सफल रहे ।
विश्वको पुरानो तथा चर्चित क्लब मेरिलिबोन क्रिकेट क्लब (एमसीसी) संग नेपालले पहिलो श्रेणीको क्रिकेट (फस्ट क्लास क्रिकेट) खेल्दै १४ वर्षको लामो खडेरी तोड्न सफल भयो ।
एमसीसीको नेपाल भ्रमणमा नेपालले ५० ओभरको खेल समेत खेलेको थियो । फस्ट क्लास क्रिकेटमा अपरिपक्क देखिएको नेपालले ५० ओभरको खेलमा भने सहज जित निकालेको थियो ।
बंगलादेशमा भएको एसीसी इमर्जिङ कपमा नेपालको लागि सुखद रहेन । भारत र बंगलादेशको युवा टिमसँग पराजित भएको नेपालले हङकङमाथि मात्र जित निकाल्यो ।
नेपालले १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) मा कास्य पदक जित्यो । प्रतियोगिता अन्तर्गत नेपालका कप्तान ज्ञानेन्द्र मल्लले भुटानविरुद्ध १ सय ७ रन बनाउँदै नेपालको लागि टी-ट्वान्टी अन्तर्राष्ट्रिय एकै इनिङसमा सर्वाधिक रन बनाउने खेलाडी बने ।
महिला क्रिकेटतर्फ पनि सागमा नेपालले ऐतिहासिक कास्य पदक जित्न सफल भयो । स्वर्ण पदकको लक्ष्यमा रहेको नेपाली टिमले टेष्ट राष्ट्रसामु निरिह देखिँदा कास्यमा चित्त बुझाएको थियो ।
आईसीसी क्रिकेट विश्वकप लिग-२ अन्तर्गत नेपालले पहिलो पटक घरेलु मैदानमा एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय सिरिज खेल्यो । ओमान र अमेरिकालाई आथित्यता गरेको नेपालले २ खेलमा जित र २ खेलमा हार व्यहोर्यो ।
वर्षको अन्तिममा नेपाल, एसिया कप छनोट अन्तर्गत रहेको एसीसी इस्टर्न रिजनमा खराब प्रदर्शनसंगै बाहिरियो ।
यस वर्ष खेलाडीले कम घरेलु लिग खेल्यो । यसपटक फ्रेन्चाइज लिगमा पोखरा प्रिमियर लिगले मात्र स्थान पायो ।
धनगढी प्रिमियर लिगले यसवर्ष आयोजना गरेन भने एभरेष्ट प्रिमियर लिगलाई भने कोरोना भाईरसको कारण स्थगित भयो । ईपीएलमा विश्वका हस्ती खेलाडीको आगमन हुने तय थियो । तर, कोरोनाको कारण अन्तिम समयमा प्रतियोगिता स्थगित भएको थियो ।
यस्तै यस पटक दोस्रो संस्करणको मनमोहन मेमोरियल (एमएम) कप एकदिवसीय राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता इनरुवामा भयो । त्यसबाहेक राज्यबाट संचालन हुने राष्ट्रिय प्रतियोगिता प्रधानमन्त्री कप समेत कोरोनाको चपेटामा पर्यो ।
चौथो संस्करणको पीएम कप चैत्र अन्तिममा गर्न गृहकार्य गरेको क्यानलाई धक्का लाग्यो । यद्दपी राखेपले तेस्रो संस्करण भने यसै वर्षको जेठमा तेस्रो संस्करण समापन गरेको थियो ।
राष्ट्रिय प्रतियोगिता स्तरीय नभएकोमा विबाधिद रह्यो । केही खेल मुलपानी मैदानमा म्याटमा खेल खेल्न बाध्य भएका खेलाडी अन्त्यमा पुरस्कार रासिमा समेत ठगिए ।
यस्तै यसै वर्षबाट घरेलु क्रिकेट ब्युताउन लागिपरेको क्यानको तालिकामा समेत कोरोनाको असर पर्यो ।
महिलातर्फ भने पहिलो पटक फ्रेन्चाइज लिगको आगमनले नयाँ अध्यायको सुरुवात भयो । नेपालमा पहिलो पटक महिलाको फ्रेन्चाईज क्रिकेट लिग 'वुमन्स च्याम्पियन्स लिग' को आयोजना भयो । यसको आगमनसँगै नेपाली महिला क्रिकेटले थप उचाई पाउने विश्वास सबैको रहेको छ ।
विश्वमा यस वर्ष नेपालको लागि टी-ट्वान्टी अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटमा सर्वाधिक विकेट लिने खेलाडीमा सन्दीप लामिछाने रहे । उनले २९ विकेट हात पारे । यस्तै टी-ट्वान्टी अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटमा सर्वाधिक रन बनाउने पारस खड्का बने । उनले ५ सय ९ रन बनाए ।
एकदिवसीय अन्तराष्ट्रिय क्रिकेटतर्फ विनोद भण्डारीले सर्वाधिक १ सय २० रन बनाउँदा सुशन भारीले सर्वाधिक ११ विकेट हात पारे ।
गुमाएको अवसर :
नेपालले सिंगापुरमा भएको एसिया फाइनलमा चुक्न पुग्दा दोस्रो पटक विश्वकप खेल्ने मौका गुमायो । उपाधि दाबेदारको रुपमा सिंगापुर पुगेको नेपाल कमजोर राष्ट्र कतार र घरेलु टिम सिंगापुरसँग पराजित हुँदा ग्लोबल छनोटबाट बन्चित भयो ।
प्रतियोगितामा नेपाल छनोट भएको भए यसै वर्ष (सन् २०२०) मा अष्ट्रेलियामा हुने टी-ट्वान्टी विश्वकपमा खेल्ने बलियो सम्भावना रहेको थियो ।
नेपालले यस वर्ष गुमाएको ठुलो अवसर भनेको एसिया कप छनोटका लागि छनोट नहुनु हो । एसिया कप, एसियन राष्ट्रको विश्वकप जस्तै हो । जहाँ ५ टेष्ट राष्ट्रसँग एसोसियट राष्ट्रले खेल्न पाउने छन् ।
तर, नेपाल एसीसी इस्टर्न रिजनमा हङकङ र मलेसियासंग पराजित हुँदा नेपाल यसबाट बन्चित भएको छ । सहज र उपाधि ल्याउने पक्का मानिएको प्रतियोगितामा नेपालले विगत एक दशकको खराब प्रदर्शन गरेको थियो ।
सुधार गर्नुपर्ने पक्ष :
सदाझै नेपालको कमजोर पक्ष भने ब्याटिङ हो, त्यसमा पनि ओपनर ब्याट्सम्यान । कुनै पनि खेलमा सुरुवाती खेलाडीले राम्रो सुरुवात दिलाए मात्र आउने खेलाडीले खुलेर खेल्न सक्छन् ।
तर, लामो समयबाट नेपाली क्रिकेटमा सुरुवाती खेलाडी चल्न सकेका छैनन् । जसको कारण नेपाली खेलाडीमा दबाब हुने गरेको छ । त्यसैले नेपालको सुधारिनु पर्ने पहिलो पक्ष ब्याटिङ हो ।
नेपाललाई अहिलेको अवस्थामा एकदिवसीय मान्यता जोगाउन कठिन देखिएको छ । २०७६ सालमा नेपालले मात्र ४ एकदिवसीय अन्तराष्ट्रिय खेल खेलेको छ । एकदिवसीय अन्तराष्ट्रिय मान्यता पाएको राष्ट्रले वर्षमा ४ खेल खेल्नु निकै लजाको विषय हो । त्यसैले आउने दिनमा क्यानले अन्य राष्ट्रसँग समन्वय गर्दै धेरै भन्दा धेरै अन्तर्राष्ट्रिय मैत्रीपूर्ण खेल आयोजना गराउनु पर्नेछ ।
नेपालमा स्तरीय प्रशिक्षकको अभाव छ । अझ महिला क्रिकेटमा यसको ठुलो अभाव छ । क्यानले पुरुष क्रिकेटको लागि प्रशिक्षकको खोजी गर्दै गर्दा महिला क्रिकेटलाई भुल्नु हुँदैन ।
महिला क्रिकेटमा नेपालको ठुलो सम्भावना छ । त्यसैले उनीहरुले स्तरीय प्रशिक्षक र अभ्यास पाएमा नेपाललाई विश्वकपमा पुर्याउन धेरै समय लाग्दैन । यस विषयमा क्यान सजक हुन जरुरी छ ।
पीएम कप बाहेक सबै घरेलु प्रतियोगिता नेपालमा प्राइभेट क्षेत्रबाट आयोजना हुने गरेको छ । यस्ता प्रतियोगिता खेलाडीको हित भन्दा नाफा कमाउन लागि परेका छन् । त्यसैले क्यानले अबको दिनमा यस्ता प्रतियोगिताको स्तरको लागि नियम बनाउंदै आफैले प्रतियोगिता गराउनु जरुरी छ ।
नेपालमा आयोजना हुने प्राय: सबै प्रतियोगिता टी-ट्वान्टी हुन्छन् । क्रिकेट विकास गर्न टी-ट्वान्टी भन्दा लामो फर्म्याट र उमेर समूहको क्रिकेट आवश्यक हुन्छ । अबको दिनमा क्यानले उमेर समूह कम्तिमा दुई दिवसीय क्रिकेटलाई प्राथामिकतामा राख्नु पर्ने देखिएको छ ।
