काठमाडौं । देशको खेलकुद र राजनीति पर्याय जस्तै भए । खेलकुदमा राजनीति हाबी भयो । त्यसैले दलका नेता खेलकुदमा हाबी भए । यदी खेलकुद बिशुद्ध हुन्थ्यो त यसका नेता खेलाडी हुन्थे ।
फुटबल संघ चुनावी संघारमा छ । फुटबलमा पनि राजनीतिनै हाबी छ । त्यसैले दलका धेरै नेता कार्यकर्ता फुटबल संघको नेतृत्वको दौडमा छन् । यदी फुटबलमा पनि राजनीति कम हुन्थ्यो त यसको नेतृत्व खेलाडीले गरिरहेका हुन्थे ।
फुटबलमा यदी खेलाडीको नेतृत्व स्थापित हुन्छ भने ढिलो चाँडो आउने नाम उपेन्द्रमान सिंहको हो । उपेन्द्र एन्फाका उपाध्यक्ष हुन् । उनी फेरी उपाध्यक्षमै दोहरिने दौडमा छन् । चार वर्ष उपाध्यक्षको रुपमा उपेन्द्रले एन्फामा बिताए । राजनीतिक शक्ति संघर्षमा उनी शान्त प्राय रहे । जति विवादहरु आए, टाढै बसे । राजनीति उनको रुचीको विषय हैन । तर राजनीतिले उनलाई कहाँ छोड्छ र ?
कर्माछिरिङ शेर्पाको प्यानलबाट उपेन्द्र सहित पंकज नेम्वाङ, वीरबहादुर खड्का र कृष्ण थापाले अघिल्लो पटक उपाध्यक्षमा चुनाव जितेका थिए । अन्तिमसम्म आइपुग्दा शेर्पासंग उपेन्द्र मात्र साथमा रहे । कार्यकालको चार वर्ष उपेन्द्रले प्राविधिक विभागको जिम्मेवारी लिएर काम गरे । अन्तराष्ट्रिय स्तरमा सफल खेलाडी थिए । त्यही प्राविधिक ज्ञान नेपाली फुटबलमा प्रयोग गरे ।
‘हामी आउँदा फुटबलको कुनै संरचना थिए । नेतृत्वमा आएपछि सल्लाह गरेर ८ विभाग गठन गरेर संरचना तयार गर्यौ ।’ उपेन्द्र भन्छन्, ‘त्यही अनुसार डाइरेक्टर राख्यौ । त्यसको तल हेड राख्यौ । अहिले सबै विभागको रणनीतिक योजना सहित काम गरिरहेका छौ ।’
उपेन्द्रले काम गरेर ग्रासरुट कार्यक्रममा हो । धेरैले ग्रासरुट कार्यक्रम लगानी अनुसारको प्रतिफल नआएको गुनासो गर्छन् । उपेन्द्रपनि त्यसलाई स्विकार गर्छन्, ‘ग्रासरुटले देशभर माहोल सिर्जना त भयो तर त्यसलाई व्यवस्थित गर्न सकिएन । अब त्यसलाई व्यवस्थित गर्नेनै योजना हो ।’
नेपाली फुटबलमा प्राविधिक जनशक्तिनै अभाव छ । दक्ष प्राविधिक जनशक्तिनै नभएपछि फुटबल पनि बन्ने भएन । उपेन्द्रमान भने प्रशिक्षक, रेफ्री उत्पादन र प्रशिक्षणमा पछिल्लो चार वर्षमा धेरै काम गरेको दाबी गर्छन ।
‘एएफसीको बी लाइसन्स सम्मको कन्भेन्सन प्राप्त गर्न सफल भैयो । ग्रासरुटमा सहभागीता र संख्याका हिसाबले ‘ब्रोन्ज’ मेडल प्राप्त भयो । यो सामान्य सफलता हैन । मैदानभित्र पुरुष, महिला र युथ टिमले प्राप्त गरेको सफलतामा ‘टेक्निकल डिपार्ट’ले निकै मेहनत गरेको छ ।’ उनी भन्छन्, ‘फुटबललाई ट्रयाकमा राख्ने काम गरेका छौं । अब व्यवस्थित र नतिजामुखी काम गर्न बाँकी छ ।’
‘ग्रासरुटलाई नतिजामुखी बनाउने र ग्रासरुटबाट उमेर समुहको एकेडेमीमा जोड्नुपर्ने काम छ । अब क्लबमात्र हैन, प्रदेश स्तरमा पनि ग्रासरुट सञ्चालन गर्न दिने योजना छ ।’
एन्फामाथि लाग्ने आरोप भनेको फुटबलमा राजनीति गर्ने मान्छे धेरै भए । फुटबल बुझेको मान्छेनै भएनन् । उपेन्द्र तीनै औलामा गनिने ‘टेक्निकल म्यान’को रुपमा एन्फामा चार वर्ष बिताए ।
‘उपाध्यक्षको हिसाबले प्राप्त जिम्मेवारी इमान्दारीताका साथ पुरा गरे । योजनाहरु बनाए, त्यसको कार्यान्वयन गरे । यस दौरान फुटबलको राजनीति बुझ्न पनि मलाई सहयोग गर्यो । अब जिम्मेवारी पाएको खण्डमा फुटबल विकासको राजनीतिलाई एन्फामा लागु गर्न प्रयास गर्नेछु ।’ उनी भन्छन् ।
फुटबलमा उपेन्द्रलाई कहिल्यै फर्किएर हेर्न परेन । एसएलसी सक्ने बित्तिकै उनी यू–१६ राष्ट्रिय टिममा छनोट भएका थिए । लगत्तै उनी राष्ट्रिय टिममा परिहाले । प्लेइङ सेटकै खेलाडी बने । सन् १९९३ मा उनले पेनाल्टी रोक्दै नेपाललाई साग फुटबलको उपाधि दिलाएका थिए । त्यसपछि उनको व्यवसायीक फुटबल यात्रा देशभन्दा विदेशमै भयो । भारत, चीन, बंगलादेश हुँदै थाइल्याण्ड लगायतका देशका उनले व्यवसायीक फुटबल खेले ।
सन् २००२ मा फुटबल बुट थन्काएर उनले कोचिङ कयियर सुरु गरेका थिए । त्यो समय नेपालमा गोलकिपर कोच भन्ने हुन्थेन । आफै हेरेर सिक्नपर्ने बाध्यता खेलाडीलाई थियो । त्यही ग्यापमा उनले गोलकिपरको कोचिङ गरे । राष्ट्रिय टिमको जिम्मेवारीमा आए । विकास मल्ल, रितेश थापादेखि किरण चेम्जोङ उनकै उत्पादन हुन् ।
उनले क्लब फुटबलमा समेत मुख्य प्रशिक्षकको जिम्मेवारी सम्हालेर काम गरे । कोचिङसँगै उनले मध्यपुरमा फुटबल क्लब गठन गरेर सँंगसँगै अघि बढाए । मध्यपुर अहिले नियमित घरेलु फुटबलको डिभिजन लिग खेल्छ । क्लबको जिम्मेवारीमा रहेका उपेन्द्रलाई नतिजका सहकर्मीले फुटबल संघकै व्यवस्थापनमा जान सल्लाह दिए । टेक्निकल मान्छे लिडर बन्नुपर्ने राय राखे । उपेन्द्रले त्यही बाटो अनुशरण गरे ।
एन्फाभित्रको नेतृत्व परिवर्तनसँगै उनीपनि फुटबल संघको उपाध्यक्षको जिम्मेवारीमा आए । चार वर्षे कार्यकाल काम गरेरै पुरा गरे । अध्यक्षको विश्वास जिते । त्यही विश्वासले उनी शेर्पा प्यानलबाट उपाध्यक्षको प्रत्यासी बनेका छन् । अब समग्र फुटबलको नेतृत्व लिने योजना सहित उनी दोस्रो पटक चुनावी मैदानमा छन् । फुटबलमा कहिल्यै पछाडी फर्किएर हेर्न नपरेका उपेन्द्रको बाँकी कथा अब असार ६ पछि लेखिनेछ ।
